του Κώστα Δουζίνα
Οι πρόσφατες προτάσεις για το καταστατικό του ΣΥΡΙΖΑ αντιμετωπίστηκαν από σχεδόν καθολική αδιαφορία με εξαίρεση την εκλογή της Κεντρικής Επιτροπής και του Προέδρου από τα μέλη. Το κείμενο συμβολής στη συζήτηση 24 στελεχών της Ομπρέλας απορρίπτει την άμεση εκλογή που παρουσιάζεται «ως άνοιγμα στην άμεση δημοκρατία». Η δημοκρατική εκπροσώπηση συνδέεται «με τη στενή και άμεση σχέση εκπροσώπου και εκπροσωπούμενου, τον έλεγχο και την λογοδοσία των εκπροσώπων» δηλαδή με την αντιπροσωπευτική αρχή. Σειρά άρθρων και παρεμβάσεων που ακολούθησαν επιτίθενται όχι μόνο στις προτάσεις αλλά και την άμεση δημοκρατία γενικότερα.
Ένα χαρακτηριστικό της Δέσποινας Παπαδοπούλου στην Εποχή χαρακτηρίζει την άμεση δημοκρατία ως «κατάργηση του πολιτικοποιημένου ανθρώπου, της πολιτικής σκέψης και δη της αριστερής, των κομματικών οργάνων και διαδικασιών ως εχέγγυων της λειτουργίας ενός αριστερού κόμματος, της ίσης και δίκαιης συμμετοχής μέσω της αντιπροσώπευσης, της συντροφικής αλληλεγγύης και των κοινωνικών κινημάτων.» Δεν μπορώ να φανταστώ κάποια αριστερή αξία που θα επιβιώσει την αμεσοδημοκρατική επίθεση.
Θυμήθηκα διαβάζοντας αυτές τις γραμμές το καλοκαίρι του 2016 όταν ο πρωθυπουργός Τσίπρας ανακοίνωσε την πρωτοβουλία αναθεώρησης του Συντάγματος. Στην ομιλία του στην αυλή της Βουλής, ο Τσίπρας υπενθύμισε τον καταλυτικό ρόλο των καταλήψεων και της άμεσης δημοκρατίας στην ανατροπή του πολιτικού κατεστημένου. Είχε δίκιο. Η άμεση δημοκρατία επέστρεψε στην Αραβική Άνοιξη, στις καταλήψεις στη Μαδρίτη, την Αθήνα, την Κωνσταντινούπολη, στο κίνημα Occupy. Το εξεγερσιακό συστατικό της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όπως το ονόμασε ο Μπαλιμπάρ, είχε ξαναφανεί, όπως κάνει σε όλη την ιστορία, με τη μαζική άσκηση του δικαιώματος της αντίστασης και της δημοκρατικής συμμετοχής. Στις καταλήψεις των αγανακτισμένων είχαμε μία συλλογική πολιτική πράξη απέναντι στο απονομιμοποιημένο πολιτικό σύστημα. Στο Σύνταγμα χιλιάδες άνθρωποι συμμετείχαν καθημερινά στη λαϊκή συνέλευση.
Η συνειδητοποίηση ότι ο «δήμος» διαθέτει περισσότερο συλλογικό νου από οποιονδήποτε ηγέτη, καταστατική πεποίθηση της κλασικής Αγοράς, επέστρεψε στην Αθήνα. Η δημοκρατία έγινε για λίγο μορφή ζωής και άλλαξε τον ιστορικό ρου. Παράλληλα με την αναθεώρηση, ο Τσίπρας ανακοίνωσε ότι μια επιτροπή με πρόεδρο τον Μιχάλη Σπουρδαλάκη θα οργανώσει δημόσια λαϊκή και κοινωνική διαβούλευση για το Σύνταγμα. Αντί για focus groups, η επιτροπή ανέλαβε να μαζέψει τις ιδέες των πολιτών για τις αποτυχίες του Συντάγματος και τις επιθυμητές αλλαγές με επισκέψεις και δημόσιες συζητήσεις σε όλη την Ελλάδα.
Η αρνητική αντίδραση έγκριτων συνταγματολόγων στις προτάσεις Τσίπρα ήταν για μένα, που μόλις είχα γυρίσει από την Αγγλία και τη διδασκαλία του συνταγματικού της δικαίου, μια οδυνηρή εισαγωγή στο Ελληνικό νομικό κατεστημένο. Οι δημόσιες διαβουλεύσεις είναι «τραγελαφικές και ασυνάρτητες και αποτελούν μια ανοιχτή πρόκληση, μια συνταγματική ασέβεια προς το κοινοβούλιο, τους εκλεγμένους αντιπροσώπους του λαού και του έθνους». Για άλλους, η χρήση του όρου «θεσμοί άμεσης δημοκρατίας» είναι «στην καλύτερη περίπτωση εσφαλμένη και στη χειρότερη παραπλανητική». Οι θεσμοί αυτοί «καλλιεργούν τη λογική της παντοδυναμίας του λαού». Και αυτό από κάποιον που δίδασκε ότι «όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό και υπάρχουν υπέρ αυτού».
Ο πραγματικός φόβος των ελίτ εκφράστηκε όπως συνήθως από τον ταλαντούχο Βαγγέλη Βενιζέλο. Ήξερε καλά, ως υπουργός το 2011, ότι οι «Αγανακτισμένοι» είχαν γυρίσει το παιγνίδι και έβαλαν τον σπόρο που οδήγησε στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Καταλάβαινε ότι η συμμετοχή του λαού στην αναθεώρηση μπορούσε να ανατρέψει τις εγγυήσεις κατά της ριζικής αλλαγής που έχει βάλει ο δικομματισμός στο Σύνταγμα. Για την αναθεώρηση χρειάζεται η σύμφωνη γνώμη δύο διαδοχικών Βουλών, η μία των οποίων πρέπει να τις ψηφίσει τις προτάσεις με πλειοψηφία τριών πέμπτων. Αυτή η πρόβλεψη οδηγεί σε αδυναμία ουσιαστικής αναθεώρησης των διατάξεων του «υλικού» συντάγματος που διασφαλίζουν την καπιταλιστική ηγεμονία.
Ένα δημοψήφισμα θα μπορούσε να δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα. Για τον Βενιζέλο, που έχει αναλάβει την υπεράσπιση του καθεστώτος με ιδιοκτησιακό τρόπο, ο κοινωνικός διάλογος για την αναθεώρηση προετοίμαζε ένα πραξικοπηματικό συνταγματικό δημοψήφισμα που «κολακεύει και ταυτόχρονα κοροϊδεύει τον πολίτη, καθιστώντας τον συνένοχο στην καταστρατήγηση των συνταγματικών εγγυήσεων». Δεν μπορεί να υπάρξει κανένα δημοψήφισμα για την αναθεώρηση επανέλαβε ο Κυριάκος Μητσοτάκης και χαρακτήρισε «συριζοποίηση» του Συντάγματος την πρόταση για σημαντική αναβάθμιση και επέκταση των δημοψηφισμάτων και την δυνατότητα ανάκλησης βουλευτών. Η άμεση συμμετοχή του λαού είναι καταστροφική – δεν οδηγεί συχνά στο αποτέλεσμα που επιθυμούν οι «ταγοί». Ένα δημοψήφισμα που θα περιέβαλε την αναθεώρηση με ισχυρή λαϊκή εντολή ήταν ανάθεμα για τη Δεξιά. Όσοι υποστήριζαν το δημοψήφισμα έκαναν πίσω, το κόμμα δεν βοήθησε την επιτροπή Σπουρδαλάκη. Τα υπόλοιπα τα ξέρουμε. Όλες οι τροπολογίες που ψήφισε με απλή πλειοψηφία η Βουλή το 2018 ανατράπηκαν από την Νέα Δημοκρατία. Ο συνταγματικός δικομματισμός είχε κάνει την δουλειά του. Ο θεσμικός συντηρητισμός και συνταγματικές δικλείδες ασφαλείας που προστατεύουν την ισορροπία δυνάμεων ματαίωσαν την ενδυνάμωση του κοινωνικού κράτους και την επέκταση της δημοκρατίας αντιπροσωπευτικής και άμεσης.
Η αντιπροσωπευτική αρχή έχει περιθωριοποιήσει τις μορφές άμεσης δημοκρατίας. Η συνταγματική αναφορά στη λαϊκή κυριαρχία έχει συμβολική μόνο σημασία. Ο λαός είναι κυρίαρχος, αλλά η κυριαρχία του είναι ανύπαρκτη. Η συμμετοχή του λαού στη λήψη αποφάσεων προκαλεί φόβο σήμερα, όπως προκαλούσε φόβο και στους φιλελεύθερους του 19ου αιώνα. Ας αναφέρω εδώ πως εμφανίστηκε το αρχικό «μίσος για την δημοκρατία», όπως το ονόμασε ο Jacques Ranciere. Οι αριστοκράτες και φιλελεύθεροι πολιτικοί στην Βρεταννία φοβόντουσαν ότι αν έπαιρναν οι άκληροι γεωργοί και εργάτες το δικαίωμα ψήφου θα χρησιμοποιούσαν την πλειοψηφία τους για να καταργήσουν την περιουσία και να ανατρέψουν το καθεστώς. Έτσι το 1800 περιουσιακές, μορφωτικές και τοπικές προϋποθέσεις περιόριζαν την ψήφο στο 5% του πληθυσμού. Το 1832 αυτό έγινε 10% προσθέτοντας άνδρες με ιδιοκτησία αξίας £10. Μόνο το 1884, η πλειοψηφία των ενήλικων ανδρών απέκτησε τη ψήφο. Επέζησε όμως η πολλαπλή ψηφοφορία που έδινε στους πανεπιστημιακούς καθηγητές, μεταξύ άλλων, έξι ψήφους. Οι πλούσιοι και οι μορφωμένοι έχουν το δικαίωμα να ψηφίζουν και να κυβερνούν γιατί έχουν, κατέχουν και ξέρουν. Μόνο το 1928 επεκτάθηκε το δικαίωμα στις γυναίκες και όλους τους άνδρες. Ήδη όμως ο φόβος του λαού είχε υποχωρήσει.
Το καταστατικό του ΣΥΡΙΖΑ
Οι περισσότερες αλλαγές του καταστατικού συντονίζουν την οργάνωση του κόμματος με την νέα εργασιακή και κοινωνική αναπαραγωγή, τις πολύπλοκες κοινωνικές διαδικασίες και την «κοινωνική ευφυία» των πολιτών στον ύστερο καπιταλισμό. Να αναφέρω μερικές: Η συμμετοχή των μελών στην ψηφιακή διαβούλευση, η δυνατότητα δημοψηφίσματος για σημαντικές αποφάσεις, η αναγνώριση «φίλων» του κόμματος και της συμβολής τους στον καθορισμό πολιτικών, η δημιουργία δικτύων γύρω από συγκεκριμένα θέματα. Η ισότιμη αντιπροσώπευση ανδρών και γυναικών σε όλα τα επίπεδα του κόμματος είναι η πιο συμβολική μεταρρύθμιση, πιστεύω, για μια κοινωνία που φαίνεται να ξαφνιάζεται από την αποκάλυψη της συστηματικής βίας και των διακρίσεων κατά των γυναικών. Για πρώτη φορά η «κυριαρχία των μελών» γίνεται αξιακό θεμέλιο και εκφράζεται και με την αμεσοδημοκρατική λήψη σημαντικών αποφάσεων. Είναι παράδοξο να ζητάς από τα μέλη να ψηφίσουν ότι δεν θα ψηφίζουν, να αποδεχτούν την διαιώνιση του αποκλεισμού τους από τις κεντρικές αποφάσεις.
Στην κοινωνία της οριζοντοποιημένης κοινωνικής αναπαραγωγής η σχέση μελών και ηγεσίας δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά συμβατική και αντιπροσωπευτική. Το κόμμα γίνεται έτσι κυριολεκτικά «συλλογικός διανοούμενος», οι οργανώσεις το κόμμα στον χώρο τους, αναπροσδιορίζεται η λειτουργία των τάσεων που γίνονται χώροι ιδεών παρά μηχανισμοί αναπαραγωγής εξουσίας. Η εκλογή της Κεντρικής Επιτροπής από τα μέλη του κόμματος που συμμετέχουν στο Συνέδριο είναι πρωτότυπη ιδέα. Θα επιτρέψει την ανάδειξη νέων στελεχών ηλικιακά, πολιτισμικά και γνωσιολογικά. Η επετηρίδα έφτασε στο όριο της για πολλούς και είναι ώρα να παραμεριστεί. Αν εξασφαλιστεί μάλιστα η εκλογή μελών από τις περιφέρειες έτσι ώστε να αποτελεί η ΚΕ ένα πραγματικό κοινοβούλιο του όλου κόμματος και όχι πυραμιδικό αποτύπωμα των τάσεων, η αναθεώρηση θα δημιουργήσει ένα πρωτότυπο δημοκρατικό κόμμα.
Η ταλαιπωρημένη κοινωνία μας χρειάζεται ένα μεγάλο ριζοσπαστικά αριστερό κόμμα. Το διακύβευμα της επομένης περιόδου είναι ακριβώς ο ριζοσπαστικός χαρακτήρας της ταυτότητας του κόμματος, η δημιουργία ενός συνεκτικού και συναρπαστικού οράματος για την Ελλάδα μετά τις κρίσεις και η εφαρμογή της δημοκρατίας στη λειτουργία του. Αυτά που προσπαθήσαμε να βάλουμε στο Σύνταγμα πρέπει να μπουν στο καταστατικό. Η λειτουργία του κόμματος πρέπει γίνει πρότυπο και προϊδεασμός του κοινωνικού μετασχηματισμού που ευαγγελίζεται η Αριστερά. Εδώ βρίσκεται η πάλη των ιδεών και η αριστερή προοπτική, όχι στη διατήρηση παραδόσεων και προνομίων.
πηγή: Tvxs
..."'άμεση δημοκρατία, σύνταγμα και κόμμα"...(>άρθρο<)
..."ιστογραμμή"... tassosdikas blog