..."ανιχνεύοντας την ευαλωτότητα βεβαιοτήτων που μας περιβάλλουν"...(>σκέψεις<)

Ανιχνεύοντας πολιτικά την ευαλωτότητα  βεβαιοτήτων που μας περιβάλλουν

Τάσσος Δίκας (*)

Αναλογίζομαι ότι η ελληνική κοινωνία συνειδητοποιεί τους πρώτους μήνες του 2025 εμμέσως πλην σαφώς και περισσότερο από κάθε άλλη φορά :

- την σχετικά αδύναμη πολιτικά Ευρωπαϊκή Ένωση αν και θεωρείται ότι οικονομικά αποτελεί ισχυρότατο παγκόσμια οικονομικό παράγοντα.

- την αναντιστοιχία μεγάλων ευρωπαϊκών προσδοκιών και πολύ περιορισμένων ευρωπαϊκών πολιτικών παγκόσμιου βεληνεκούς

- την αντίστοιχα σχετικά μικρή πολιτική εμβέλεια της χώρα μας στα ευρωπαϊκά -και όχι μόνο- τεκταινόμενα.

- την περιορισμένου ποιοτικού εύρους εσωτερική πολιτική πραγματικότητα που να δημιουργεί κοινωνικές προσδοκίες για το μέλλον.

- την έλλειψη εμπιστοσύνη στους πολιτικούς θεσμούς και το πολιτικό σύστημα -ως λειτουργία στη πράξη- που φαίνεται να μη εμπνέει τους πολίτες και ιδιαίτερα τη νέα γενιά η οποία ζητά επαναπροσδιορισμό περιεχομένου στη λειτουργία και στη σχέση πολίτη-πολιτείας-κράτους.

- τους "μικρούς" εαυτούς μας (ετεροκαθοριζόμενοι συστημικά κατά κανόνα)

Αναλογίζομαι ότι περιστασιακά -ως κοινωνίες των πολιτών- σπάνια συνειδητοποιούμε αφενός το εφήμερο της ζωής, αλλά και αφετέρου το αναφαίρετο δικαίωμα στην ζωή όλων ανεξαιρέτως με ισοτιμία και αξιοπρέπεια.   

Αναλογίζομαι ότι υποτιμούμε την αξία της μοναδικότητας της ζωής μας -όπως όλων των ένβιων πάνω στον πλανήτη Γη- που μας φιλοξενεί για μερικές δεκαετίες ζωής μας. Πράγματι, ενώ γνωρίζουμε το πόσο ευαίσθητο είναι το οικοσύστημα που μας περιβάλλει -παρακολουθούμε παθητικά να εφαρμόζονται πολιτικές που με μαθηματική ακρίβεια το δυναμιτίζουν, αν και η φύση διαρκώς και πιό έντονα μας το "υπενθυμίζει" προκαλώντας και μεγάλες καταστροφές στο δομημένο και φυσικό περιβάλλον.

Αναλογίζομαι ότι η αλληλεγγύη στο συνάνθρωπο, τον διαφορετικό και τον ξένο (πρόσφυγα ή μετανάστη), από ανθρώπινη αξία κατάντησε αμετροεπής φοβικότητα, προσχηματικός ρατσισμός και συγκεκαλυμμένος εκφασισμός.

Αναλογίζομαι ότι, σε γενικότερο επίπεδο ως πολίτες, θεσμοί και εκπροσωπήσεις δεν έχουμε καταφέρει να "διαμορφώσουμε" -σταδιακά αλλά συστηματικά- μία άλλη πολιτική κοινωνικού περιεχομένου και αξιακού τρόπου ζωής στον χώρο που ζούμε, στις πόλεις, στις περιφέρειες, στα κράτη, στις ενώσεις κρατών όπως η ΕΕ, στους παγκόσμιους θεσμούς, στον ΟΗΕ, με άλλο επίκεντρο τον πλανήτη Γη που μας φιλοξενεί όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως. 

 

Αναλογίζομαι ότι παρακολουθούμε -τουλάχιστον με αμηχανία- τις πρόσφατα επιχειρούμενες παγκόσμιες οικονομικές, στρατιωτικές,  γεωστρατηγικές ανακατατάξεις με επίκεντρο τις νέες πολιτικές και αιφνιδιαστικές (πλην όμως γνωστές ως προς τις προθέσεις κινήσεις) του νέου Αμερικανού Προέδρου, που φαίνεται να αδιαφορεί και να αμφισβητεί κανόνες και συμπεριφορές που είχαν συμφωνηθεί και γίνει κοινά αποδεκτά -ως πλαίσια στοιχειώδους συνεννόησης- μεταξύ ισχυρών κρατών και θεσμών όπως εκείνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αναλογίζομαι ότι μέχρι πρόσφατα γεωστρατηγικές "βεβαιότητες" αμφισβητούνται βάζοντας σε δοκιμασία ευρύτερους θεσμούς -όπως της Ευρωπαικής  Ένωσης- που καλείται να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα που εν δυνάμει διαρκώς μεταβάλλονται.

Αναλογίζομαι  την "ευαλωτότητα των βεβαιοτήτων" μας την στιγμή που και η παγκοσμιοποίηση θεωρητικά ήταν δεδομένη και μη "ανατρέψιμη"  και ότι αν και οι υφιστάμενοι παγκόσμιοι θεσμοί (οικονομικοί, εμπορικοί, περιβαλλοντικοί και άλλοι) ήταν μη αμφισβητούμενοι από τους ισχυρούς  πυλώνες της, εν τούτοις φαίνεται ότι περνάμε σε μία απροσδιόριστη και ρευστή παγκόσμια κατάσταση με άμεση επιρροή και στην Ευρώπη και στα κράτη μέλη της.

Αναλογίζομαι ότι στη γεωγραφική περιοχή της γειτονιάς μας έχουμε -ως ευρωπαϊκές κοινωνίες- καταντήσει κατ ουσία "γραφικοί παρατηρητές" στις πολεμικές συνεχιζόμενες αδιέξοδες συρράξεις στην Ουκρανία (την οποία ενισχύουμε ως αμυνόμενη χώρα) και στη ισοπεδωμένη Γάζα με πολλαπλές επιπτώσεις και στο εσωτερικό των κοινωνιών τους αλλά και στην κατ ουσία στρέβλωση των εννοιών του δικαίου και των στοιχειωδών ανθρωπίνων αξιών που η ωμότητα των  πολεμικών συρράξεων "δικαιολογεί" τα αδικαιολόγητα.   

Αναλογίζομαι ότι τις ανθρώπινες αξίες, στη πράξη, συστηματικά τις υποτιμούμε, ζώντας σε μονοσήμαντα εικονικά και απλουστευμένα  περιβάλλοντα που όχι μόνο δεν ευνοούν την θεώρηση της ζωής, την κριτική σκέψη, το αναστοχασμό, την κοινωνική ενσυναίσθηση, την συλλογικότητα, τους αξιακούς κώδικες, αλλά αντίθετα παροτρύνουν και κατευθύνουν σε απλουστευμένες μιμητικές και καταναλωτικές συμπεριφορές όπου το "φαίνεσθαι" επικυριαρχεί του "είναι".

Αναλογίζομαι ότι μετά την ουσιαστική χρεοκοπία της χώρας, την τραυματική μνημονιακή περίοδο, την επώδυνη έξοδο από τα μνημόνια, την πανδημία του κορονοϊού που ακολούθησε, τις διαδοχικές κρίσεις στο ενεργειακό και οικονομικό επίπεδο και τη μη ελέγξιμη ακρίβεια, δημιουργήθηκαν πρόσθετα κοινωνικά ρήγματα.

Αναλογίζομαι ότι οι συνεχόμενες πολιτικές που βιώνουμε την τελευταία εξαετία με τις μονοσήμαντες πολιτικές επιλογές των κυβερνώντων όπου με σαφήνεια ενισχύθηκαν τα ανώτερα οικονομικά κοινωνικά στρώματα, αυτές συνέβαλαν στη διεύρυνση των τάσεων  ανασφάλειας, απογοήτευσης, ατομισμού, εσωστρέφειας και οργής σε ευρύτατα κοινωνικά στρώματα.

Αναλογίζομαι ότι με τους απαράδεκτους και αχαρακτήριστους κυβερνητικούς χειρισμούς στο τραγικό δυστύχημα των Τεμπών (που δικαιολογημένα ταυτίστηκε συνολικά  ως προδιαγεγραμμένο έγκλημα λόγω των θεσμικών, διοικητικών, υπηρεσιακών, λειτουργικών κενών και εγκληματικών παραλείψεων και στη συνέχεια ως μεθοδευμένη συγκάλυψη) μορφοποιήθηκε μία ευρύτατη κοινωνική αποστροφή πάνω στην όλη αντίληψη διακυβέρνησης η οποία σταδιακά αντικατοπτρίζεται -τουλάχιστον δημοσκοπικά- σε ρευστότητα και ανακατατάξεις στο πολιτικό σύστημα και στην εκλογική επιρροή των κομμάτων.

Αναλογίζομαι ότι μέσα σ αυτό το δυστοπικό περιβάλλον ο πολίτης, αισθάνεται πραγματικά και πολλαπλά προβληματισμένος στο κατά πόσο το πολιτικό σύστημα -με τον τρόπο που συνεχίζει να λειτουργεί- είναι σε θέση να δώσει απαντήσεις που να αφορούν μία κατανοητή και ευδιάκριτη προοπτική στη χώρα κκαι τον ίδιο, που  να εμπνέει την κοινωνία και τον ίδιο και να αποπνέει δικαιοσύνη και διαφάνεια σε όλες τις εκφάνσεις.  

 

Αναλογίζομαι ότι η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών επιζητά:

     -Προοπτική στον κοινωνικό, οικονομικό, παραγωγικό και πολιτισμικό χώρο που να εξασφαλίζει μία αξιοπρεπή ζωή στους πολίτες, καλύπτοντας ανάγκες διαβίωσης με επάρκεια, ισοτιμία και δικαιοσύνη.

     -Προοπτική με αντιγραφειοκρατικές δομές, θεσμούς και λειτουργικό περιεχόμενο στην υγεία, παιδεία, ασφάλιση, πολιτισμό, στέγη, δομημένο περιβάλλον, ποιότητα ζωής που να εμπνέει και εκφράζει και ικανοποιεί τους πολίτες.

     -Προοπτική που να ανοίγει διαρκώς εργασιακές, παραγωγικές, επαγγελματικές, επιστημονικές και επιχειρηματικές δυνατότητες με διαφάνεια, ευελιξία και ισονομία.

Εάν ισχύουν τα παραπάνω, συνειδητοποιείται το πόσο πολύπλοκο και ταυτόχρονα σύνθετο και απαιτητικό είναι το παραπάνω γενικό πολιτικό πλαίσιο που μία ευνομούμενη πολιτεία και οι πολιτικοί φορείς που εκφράζουν την κοινωνία καλούνται με αίσθηση ευθύνης, δικαίου, ειλικρίνειας και ανιδιοτελών προθέσεων να ανταποκριθούν.

 

Το πρώτο ερώτημα είναι το κατά πόσο οι πολιτικοί  φορείς, τα κόμματα, στη πράξη θα μπορέσουν να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη αυτή ώστε να ανταποκριθούν σε ένα τέτοιο πλαίσιο επαναπροσδιορισμού ρόλου και περιεχομένου που είναι αντίστοιχος των κοινωνικών προσδοκιών. 

Το δεύτερο ερώτημα είναι αν είναι διατεθειμένα να χαράξουν νέα συμμετοχική πορεία με την κοινωνία  (αφουγκραζόμενα τις επιταγές των καιρών) και όχι για λογαριασμό της κοινωνίας ερμηνεύοντας "αφ υψηλού" μέσω των υφιστάμενων εσωκομματικών τους δομών παραγοντισμού και μηχανισμών κομματικής μικροεξουσίας.

 

Το τρίτο ερώτημα είναι κατά πόσον αυτός ο στόχος κρίνεται εφικτός  αν κρίνει κανείς τον εμπεδωμενο τρόπο λειτουργίας τους, την στρεβλή αντίληψη της δήθεν συμμετοχικότητας των πολιτών, που ούτε είναι ελκυστικός είναι και στα ίδια τα μέλη, στους πολίτες και ιδιαίτερα στη νέα γενιά και ούτε αξιόπιστος είναι με την έννοια της μη γείωσης στην κοινωνία. 

 

 Αναλογίζομαι ότι οι προκλήσεις είναι πάντα μπροστά, είναι μονόδρομος η ανιδιοτελής και ειλικρινής προσπάθεια και των πολιτών και των πολιτικών φορέων να ανταποκριθούν στα απαιτούμενα της εποχής μας ως υπέρτερα των όποιων κομματικών εσωτερικών μικρόκοσμων που εμποδίζουν την ώσμωση με την κοινωνία αλλά και τα αίτημα που επιτακτικά μπαίνουν από τη μεγάλη πλειοψηφία των κοινωνικών στρωμάτων.

Αναλογιζόμενοι την ευαλωτότητα και την σχετικότητα των βεβαιοτήτων που χαρακτηρίζει την εποχή μας, βλέπουμε την τεχνική νοημοσύνη να εγκαθίσταται πλέον ως συμμέτοχος στο κοινωνικό, τεχνολογικό, οικονομικό, εργασιακό, εκπαιδευτικό, παραγωγικό, αναπτυξιακό γίγνεσθαι, όπου καλούμαστε ως πολίτες και ως φορείς να ανταποκριθούμε με όραμα, αυτογνωσία, μεθοδικότητα, υπευθυνότητα, συνέργεια, επάρκεια, ευθύνη, κοινωνική συνείδηση .

Το νέο πολιτικό σύστημα εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σταδιακά μέσα από κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες, -που ήδη άρχισαν να συντελούνται- σ αυτή την ιδιαίτερα απαιτητική πραγματικότητα που βιώνουμε και που χαρακτηρίζει ήδη το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα.

Εκεί οι ανθρώπινες, περιβαλλοντικές και πολιτισμικές αξίες θα βρίσκονται στο επίκεντρο των πολιτικών όπου η δικαιοσύνη παντού, η ισοτιμία των πολιτών στη πράξη και η απροσχημάτιστη κοινωνική συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα και δικαιοσύνη παντού θα είναι στο επίκεντρο των νέων πολιτικών προτεραιοτήτων.

                                                                              Απρίλιος 2025

Τάσσος Δίκας*                  

*αρχιτέκτονας, ομότιμο μέλος ΤΕΕ, Θεσσαλονίκη

..."ανιχνεύοντας πολιτικά την ευαλωτότητα βεβαιοτήτων που μας περιβάλλουν"...(>σκέψεις<)

..."ιστογραμμή"... tassos.dikas blog