 |
| πηγή:left.gr |
Ας βάλουμε το υπόβαθρο της συζήτησης μας. Έχει ανοίξει η κουβέντα για το πώς ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να αντιστοιχηθεί με την εκλογική του επιρροή. Με ποιο τρόπο είναι χρήσιμο αυτή να εξελιχθεί;
Το κόμμα, όπως και οποιοσδήποτε άλλος κοινωνικός ή πολιτικός θεσμός, προκύπτει μέσα από τις συνθήκες της κοινωνικής αναπαραγωγής, και κυρίως της εργασίας, και καλύπτει τις ανάγκες που ενυπάρχουν και τη σχέση ανάμεσα στα συμφέροντα της κοινωνίας και την πολιτική. Με αυτήν την έννοια, αυτό που ονομάζουμε κόμμα είναι η μαζική πυραμιδωτή οργάνωση που φτιάχτηκε στη δυτική Ευρώπη, στις αρχές του 20ού αιώνα. Ήταν αποτέλεσμα της βιομηχανοποίησης και της διεύρυνσης του δικαιώματος της ψήφου. Το μαζικό κόμμα είχε δύο χαρακτηριστικά, που προέκυπταν από την κοινωνική και πολιτική οργάνωση της εποχής. Η μεν παραγωγική διαδικασία διεξαγόταν κυρίως σε μεγάλους εργασιακούς χώρους, η δε πολιτική χαρακτηριζόταν από μια κυκλικότητα, δηλαδή από περιοδικά επαναλαμβανόμενες εκλογές, επετείους, απεργίες κ.λπ., σημεία συμπύκνωσης του πολιτικού χρόνου.
Σε αυτές τις συνθήκες, το κόμμα απέκτησε ανάλογα χαρακτηριστικά: χρειαζόταν να είναι μαζικό, να έχει οργανώσεις στους χώρους παραγωγικής και εργασιακής διαδικασίας εκπροσωπώντας εργατικά και ταξικά συμφέροντα. Λόγω της συγκεντρωτικής οργάνωσης της παραγωγής και το κόμμα απέκτησε πυραμιδωτή μορφή, με μεγάλες οργανώσεις που οδηγούσαν μέσω αντιπροσώπευσης σε μεσαία όργανα και στελέχη, αυτά σε κεντρικά και τελικά στον ηγέτη. Τα αριστερά και κομουνιστικά κόμματα είχαν μια ελαφρά διαφορετική λειτουργία και οργάνωση, και λόγω των απόψεων του Λένιν για το κόμμα νέου τύπου, το οποίο χρειαζόταν να έχει μεγαλύτερη ιδεολογική καθαρότητα και πειθαρχία, και λόγω του γεγονότος ότι για μεγάλες περιόδους λειτουργούσαν στην παρανομία. Η παράμετρος της μαζικότητας δεν ήταν τόσο σημαντική όσο ήταν για τα άλλα κόμματα.
Σήμερα, λοιπόν, και η κοινωνική παραγωγή και η εργασία έχουν αρχίσει να αλλάζουν σταδιακά αλλά σημαντικά, εξίσου και η πολιτική. Η μεν εργασία φαίνεται να μετατοπίζεται σταδιακά από κεντρικούς και συγκεντρωμένους χώρους, σε μια πιο οριζόντια και αποκεντρωμένη διαδικασία, η οποία χαρακτηρίστηκε αρχικά, κυρίως από τους Ιταλούς θεωρητικούς, ως εισαγωγή της άυλης παραγωγής, παραγωγής δηλαδή η οποία στηρίζεται σε αυτό που ο Μαρξ ονόμασε γενική διάνοια. Εδώ, η τέχνη, η επιστήμη, η γλώσσα, τα επικοινωνιακά εργαλεία αλλά και η συναισθηματική υποστήριξη, έχουν αποκτήσει άμεση υλική βάση. Ενώ δηλαδή στον κλασικό καπιταλισμό, η εργασία γινόταν εμπόρευμα και επομένως χρήμα, δηλαδή το ειδικό γενικό, τώρα οι ιδέες και οι εφαρμογές τους αποκτούν άμεση εμπορική αξία. Η άυλη παραγωγή στηρίζεται σε δικτυώσεις μεταξύ αγνώστων, σε οριζόντιες συνεργασίες, σε πλαστικές και συνεχείς επικοινωνίες. Παράλληλα, κατανοήσαμε θεωρητικά και πρακτικά ότι πέρα από την κυβέρνηση, την Βουλή, τα υπουργεία και την τοπική αυτοδιοίκηση, η πολιτική έχει αποκεντρωθεί και η εξουσία διαχέεται σε όλη την κοινωνία, στο σπίτι στη γειτονιά, αλλά και στο γραφείο, το σωματείο, στις πολιτισμικές εκδηλώσεις, τη διασκέδαση. Αυτές οι αλλαγές έχουν συνέπειες και στη λειτουργία του κόμματος. Παρατηρούμε εδώ και σαράντα χρόνια -και δεν είναι ελληνικό φαινόμενο- μια συνεχή παρακμή της μορφής του μαζικού κόμματος. Σύμφωνα με τελευταία στοιχεία, μόνο το 4% των πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μέλη κομμάτων. Το κόμμα παύει να αποτελεί χώρο συγκέντρωσης εργασίας και μετατρέπεται σε χώρο συγκέντρωσης κεφαλαίου. Δεν υπάρχουν πια οι εθελοντές που θα κολλήσουν αφίσες ή θα τρέχουν τις εκστρατείες, έχουν αντικατασταθεί από εταιρείες δημοσίων σχέσεων και επικοινωνίας επί πληρωμή. Σε αυτό το φαινόμενο μπορεί να αποδοθεί και η ανάμειξη σε υποθέσεις διαφθοράς που παρατηρήθηκε σε μεγάλα κόμματα και πολιτικούς στην Ευρώπη.
Βήματα για το κόμμα ως βασικό στοιχείο δημοκρατίας
Σε αυτό το πλαίσιο, πώς χρειάζεται να προχωρήσουμε ώστε να επιβιώσει η κομματική μορφή ως βασικό στοιχείο της δημοκρατίας, να εξοικονομήσουμε τη συμμετοχή;Χρειάζεται να κάνουμε ορισμένα βήματα:
Πρώτον, να αντιστοιχίσουμε όχι μόνο το εκλογικό ποσοστό με τα μέλη, αλλά τη λειτουργία του κόμματος με τις νέες μορφές εργασίας και τις δεξιότητες, τα ενδιαφέροντα και τα συμφέροντα των νέων εργαζομένων. Όχι μόνο ηλικιακά νέων, αλλά και αυτών που συμμετέχουν στη νέα παραγωγική διαδικασία με τις οριζόντιες δικτυώσεις της.
Δεύτερον, πρέπει να αναβαθμιστεί σημαντικά ο τρόπος λειτουργίας των οργανώσεων μελών για να κάνει τη συμμετοχή ξανά επιθυμητή, όχι αγγαρεία ή συνήθεια. Πρέπει να αλλάξουμε το αντικείμενο των πολιτικών συζητήσεων, εντάσσοντας ζητήματα που απασχολούν τα μέλη άμεσα και τοπικά, ενισχύοντας την κοινωνική και πολιτισμική τους λειτουργία και εμβαθύνοντας τη δημοκρατία. Διότι έχει υπάρξει μεγάλη υποχώρηση της εσωκομματικής δημοκρατίας και του άμεσου ενδιαφέροντος για τις συζητήσεις που διεξάγονται, ως αποτέλεσμα της γενικότερης παρακμής που περιγράψαμε αλλά και πιο ειδικών παραμέτρων που σχετίζονται με την Ελλάδα και την Αριστερά.
Τρίτον, χρειάζεται να επαναφέρουμε στη συζήτηση ιδεολογικό και πολιτικό πρόσημο. Υπάρχει μια γενικότερη αποπολιτικοποίηση και αποκομματικοποίηση των κοινωνιών μας που έχει οδηγήσει σ’αυτό που ονομάζεται «μεταπολιτική συνθήκη». Αυτή στηρίζεται στην άποψη ότι η ταξική διαίρεση και η πάλη των τάξεων έχει τελειώσει, συνεπώς στα μεγάλα προβλήματα –οικονομικά, κοινωνικά, οικολογικά– δεν υπάρχουν ιδεολογικές προσεγγίσεις, αλλά επιστημονικά «ορθές» απαντήσεις και λύσεις έξω από όποια ιδεολογική αντιπαράθεση. Αυτές μπορούν να τις βρουν οι κατάλληλοι τεχνοκράτες και να τις εφαρμόσουν οι πολιτικοί. Δεν χρειάζεται να μπουν σε πολιτική συζήτηση. Έτσι αφαιρείται συνεχώς ύλη από την πολιτική και μεταφέρεται στους ειδικούς, στις «ανεξάρτητες» αρχές, στους συμβούλους. Δίνεται η εντύπωση στα κομματικά μέλη αλλά και τους πολίτες γενικότερα ότι είναι αδαείς, ανίκανοι να συμμετέχουν στις πολιτικές συζητήσεις. Άλλοι έχουν και θα μας δώσουν τις λύσεις.
Ψηφιακή πλατφόρμα για την εμβάθυνση της δημοκρατίας
Πού εντάσσεται η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας στην επίτευξη των παραπάνω;Η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας για το κόμμα δεν είναι ούτε αυτοσκοπός ούτε απλώς εργαλείο. Δεν υποστηρίζω, από τότε που ξεκινήσαμε τη συζήτηση, τη δημιουργία «ψηφιακού» κόμματος, όπως είναι οι Ποδέμος ή το Κόμμα Πέντε Αστέρων. Αλλά ούτε πρέπει να στοχεύουμε απλά σε μια ποσοτική διαφοροποίηση του τρόπου επικοινωνίας, που θα αντικαταστήσει απλώς την τηλεφωνική ή τα e-mails και τους διάφορους τρόπους ηλεκτρονικής επικοινωνίας που ήδη υπάρχουν σε πολλές οργανώσεις μελών.
Η ψηφιακή μετάβαση σημαίνει αλλαγή της λειτουργίας του κόμματος στις οργανώσεις μελών, στα όργανα, στη δημιουργία πολιτικών αποφάσεων, στην εκπαίδευση και επιμόρφωση των στελεχών. Το σωστότερο θα ήταν να μιλάμε επομένως για ψηφιακή συμπλήρωση της κομματικής λειτουργίας. Για κεντρικά διαχειριζόμενες ψηφιακές πλατφόρμες και δυνατότητες, δηλαδή, στις οποίες ανεβαίνουν και συζητιούνται διάφορες εθνικές και τοπικές θεματικές.
Τα μέλη ή οι φίλοι μπορούν να μπαίνουν, να εκφράζουν τις απόψεις τους, με απαραίτητο όρο πως ό,τι προκύψει από το διάλογο θα το λάβει υπόψη το κόμμα. Και πως, αν δεν καταφέρει για συγκεκριμένους λόγους να το υλοποιήσει, θα δώσει μια ολοκληρωμένη εξήγηση. Με αυτόν τον τρόπο, των θεματικών διαβουλεύσεων μέσω ψηφιακής πλατφόρμας και όχι της απλής διαφοροποίησης του τρόπου επικοινωνίας, υιοθετούμε μια μορφή άμεσης δημοκρατίας. Χρειάζεται να ενισχυθεί η συμμετοχή των μελών στη δουλειά του κόμματος, να δοθεί η εντύπωση αλλά και η ουσία ότι ο καθένας μας συμμετέχει στη συζήτηση και στις αποφάσεις για τα θέματα που τον αφορούν. Έτσι αλλάζει η λογική της ανάθεσης, υποχωρεί η παντοδυναμία των κεντρικών στελεχών και της «επετηρίδας» και αντιμετωπίζεται σε ένα βαθμό η κρίση της πολιτικής που έχει υποσκάψει τη λογική της αντιπροσώπευσης. Χρειάζεται δηλαδή μια δημοκρατική επανάσταση στο κόμμα.
Η ψηφιακή λειτουργία τεχνικά αλλά και πολιτικά κυρίως συνεισφέρει σε αυτή την κατεύθυνση. Αυτά που υποσχεθήκαμε στην κοινωνία με τη συνταγματική αναθεώρηση (απλή αναλογική, δημοψηφίσματα, λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία) να μη φοβηθούμε να τα εφαρμόσουμε στο κόμμα.
Εφόσον προϋπάρχει ζήτημα εσωκομματικής δημοκρατίας, δεν θα μεταφερθεί και στη λειτουργία των ψηφιακών πλατφορμών, αν δεν αλλάξει το ίδιο το κόμμα τη λειτουργία του;
Συμφωνούμε, γι’ αυτό με έμφαση βάζω την παράμετρο της άμεσης δημοκρατίας. Το πυραμιδωτό κόμμα που περιγράψαμε έφθινε σταδιακά και η δημοκρατική λειτουργία του συχνά παρέμεινε ένα αδειανό πουκάμισο. Χρειάζεται να του ξαναβάλουμε το σώμα, να επανανοηματοδοτήσουμε τη λειτουργία, να επαναφορτίσουμε τη συμμετοχή.
Διαφορετικά παραδείγματα εντός Ευρώπης
Είναι μια καλή στιγμή για τον ΣΥΡΙΖΑ, το εκλογικό ποσοστό που πέτυχε δείχνει ότι έχει ένα κύρος για να κάνει ένα τέτοιο βήμα.Διαφορετικά χαρακτηριστικά είχε το διάστημα μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων, του Μαΐου και του Ιουλίου, και διαφορετικά η πρώτη μετεκλογική περίοδος. Φαίνεται να υπάρχει μια διάθεση ενός ποσοστού ανθρώπων που ψήφισαν τον ΣΥΡΙΖΑ να γίνουν μέλη του κόμματος, αλλά σήμερα τα ερωτήματα (γιατί να γίνω μέλος, τι ακριβώς επιδιώκει ο ΣΥΡΙΖΑ, ποιά είναι η ιδεολογία του;) έχουν πληθύνει. Ο προεκλογικός «δρόμος» που μας γέμισε αισιοδοξία και οδήγησε στο 32% είναι πιο «βουβός» σήμερα. Οι εκτιμήσεις για το momentum και το ενδιαφέρον εγγραφής διαφέρουν, αλλά μένει να καταγραφεί στην πράξη αυτό το βήμα. Επίσης χρήσιμο είναι να δημιουργηθούν φυσικοί ή ηλεκτρονικοί κύκλοι φίλων και να συμμετέχουν με έναν τρόπο στη διαδικασία που περιγράψαμε.
Συχνά στην κουβέντα αυτή γίνεται επίκληση ευρωπαϊκών παραδειγμάτων. Υπάρχει αναλογία και που μπορεί να φανούν χρήσιμα;
Τα ευρωπαϊκά παραδείγματα, το Κόμμα των Πέντε Αστέρων στην Ιταλία, οι Ποδέμος στην Ισπανία, το Εργατικό Κόμμα στη Βρετανία, το καθένα για διαφορετικούς λόγους δεν μπορούν να αντιστοιχηθούν ακριβώς με την περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ. Στη Βρετανία, σημειώθηκε μια από τις μεγαλύτερες παρωδίες της ευρωπαϊκής ιστορίας: Ο Μπόρις Τζόνσον εξελέγη με ηλεκτρονική ψηφοφορία ως αρχηγός του κυβερνώντος κόμματος των Συντηρητικών, και συνεπώς απευθείας ως πρωθυπουργός, με την ψήφο 65.000 μελών εκ των 120.000 εγγεγραμμένων, ποσοστό που αποτελεί το 0,1% του βρετανικού πληθυσμού.
Οι Εργατικοί προ Τζέρεμι Κόρμπιν είχαν περίπου 150.000 μέλη. Ο Κόρμπιν έκανε ένα άνοιγμα στην κοινωνία που απέδωσε με τρόπο μοναδικό, οι εγγραφές μελών έφτασαν τις 400.000. Αυτή η κίνηση όμως έγινε σε έντονα ιδεολογικά φορτισμένη αντιπαράθεση. Οι ψηφοφόροι των Εργατικών γράφτηκαν στο κόμμα για να ψηφίσουν τον Κόρμπιν και να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για τις πολιτικές που ακολούθησαν οι Μπλερ, Μπράουν, Μίλιμπαντ. Ήθελαν και θέλουν να επαναπατρίσουν την ιδεολογία του κόμματος. Ο Κόρμπιν παρέμενε σταθερός στις ιδεολογικές του καταβολές παρά τις συνεχείς ανηλεείς επιθέσεις των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Δεν αποκήρυξε την πίστη του στο σοσιαλισμό, το μονομερή αφοπλισμό, την κατάργηση της μοναρχίας ούτε απολογήθηκε για τις σχέσεις του με απελευθερωτικά κινήματα στην Παλαιστίνη και την Ιρλανδία.
Ωστόσο, να σημειώσουμε ότι και οι Εργατικοί του Κόρμπιν, ενώ εισήγαγαν ηλεκτρονικά τοπικά δημοψηφίσματα, συνέδρια ανά περιοχές, δεν έχουν καταφέρει να ενεργοποιήσουν όλο το δυναμικό των νέων μελών. Σήμερα, βέβαια, ο Κόρμπιν, όπως και όλη η πολιτική τάξη, έχει σημαντικό πρόβλημα με το Μπρέξιτ, διότι ακριβώς ο ριζοσπαστισμός και η πίστη του στη δημοκρατία δεν του επέτρεψε να δηλώσει καθαρά υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Μια τέτοια κίνηση θα ένωνε το λαό και θα τον αναδείκνυε σε εθνικό ηγέτη. Ο λόγος που επίσημα επικαλείται για τη μη υποστήριξη της παραμονής είναι ότι για να γίνει πρωθυπουργός χρειάζεται να κερδίσει εξήντα μονοεδρικές εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία ψήφισε υπέρ του Μπρέξιτ. Δηλώνει λοιπόν ότι δεν μπορεί να κινηθεί εναντίον των τοπικών στελεχών και των ψηφοφόρων του κόμματος. Ένα επιχείρημα που αναδεικνύει εκ νέου το ζήτημα της εμπιστοσύνης στη δημοκρατία, αλλά είναι, κατά τη γνώμη μου, λάθος τελικά επιλογή.
Όσον αφορά τους Ποδέμος, οι διαφορές είναι πιο δομικές διότι πρόκειται για ένα κόμμα που ξεκίνησε ως ψηφιακό, μέσα από τις καταλήψεις των Αγανακτισμένων. Ήταν δημιούργημα της κρίσης, άρα εμφανίστηκε ως εποχιακό εξ αρχής. Εξίσου δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αναλογία με το Κόμμα των Πέντε Αστέρων. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα κόμμα δομημένο ήδη, του οποίου οι με φυσική παρουσία λειτουργίες χρειάζεται να συνεχίσουν, αλλά οι ψηφιακές πλατφόρμες να υποβοηθήσουν την εμβάθυνση της δημοκρατίας και την επαναφορά του νοήματος και της σημασίας της συμμετοχής.
* Η συζήτηση για τη λεγόμενη αντιστοίχιση του εκλογικού ποσοστού του ΣΥΡΙΖΑ με την κομματική δυναμική του έχει ανοίξει. Με διαφορετικές εκτιμήσεις, είτε στο μεσοδιάστημα των εκλογικών αναμετρήσεων είτε μετεκλογικά, με καταγεγραμμένο ένα σημαντικό εκλογικό ποσοστό, οι ψηφοφόροι επιμένουν στον ΣΥΡΙΖΑ και ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται να επιμείνει στη επανανοηματοδότηση της συμμετοχής τους. Στη συζήτηση έχει μπει και η σημαντική διάσταση της ψηφιακής πλατφόρμας και της συμβολής της στη δημοκρατική επανάσταση στο κόμμα, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο πρώην βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και καθηγητής Νομικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας, Κώστας Δουζίνας. Η «Εποχή» επιχειρώντας να συμβάλει στο διάλογο, που απαιτεί ακρίβεια στην πληροφόρηση και θεωρητική κατάρτιση, μίλησε μαζί του, αξιοποιώντας τη συμμετοχή του στο διάλογο εξ αρχής και τη γνώση για ανάλογα, ή όχι και τόσο τελικά ανάλογα παραδείγματα στην Ευρώπη.
..."η ψηφιακή συμβολή στη δημοκρατική επανάσταση στο κόμμα"...(>συνεντευξη<)
πηγή: left.gr
..."ιστογραμμή"... tassosdikas blog