 |
| Πηγή: left.gr |
Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που θεώρησαν υπερβολή την παρατήρηση στο προηγούμενο σημείωμά μου ότι «χωρίς αμφιβολία το κόμμα της ελληνικής ριζοσπαστικής Αριστεράς αποτελεί την πρώτη και μέχρι σήμερα τη μόνη δημοκρατική και αποτελεσματική κυβερνητική απάντηση στην κρίση σε παγκόσμια κλίμακα τον 21ο αι.».
Οφείλω να εξηγήσω. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο περιγράφοντας τη στρατηγική που ανέδειξε τον ΣΥΡΙΖΑ πρωταγωνιστή του κομματικού και πολιτικού μας συστήματος. Πρόκειται για τη στρατηγική που εκτός των άλλων αποτέλεσε την απάντηση στην πολιτική κρίση εκπροσώπησης στη χώρα, ανοίγοντας ταυτόχρονα τις διαδικασίες μετασχηματιστικών πολιτικών.
Ο πυρήνας της στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ άρχισε ήδη να διαμορφώνεται όταν, έπειτα από μια περίπου δεκαετία συναινετικού «εκσυγχρονισμού», τέθηκε εκ των πραγμάτων το ζήτημα του στρατηγικού προσανατολισμού της Αριστεράς. Τη στιγμή που η ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού, όπως αυτή οργανωνόταν από τις διαδικασίες παγκοσμιοποίησης και επιβαλλόταν από τους υπερεθνικούς οργανισμούς, άρχισε να εμφανίζει φαινόμενα κόπωσης του υπάρχοντος συστήματος εκπροσώπησης, τα οποία έθεταν ζητήματα ακόμη και τυπικής λειτουργίας της δημοκρατίας.
Σε αυτό ακριβώς το μετα-διπολικό πλαίσιο διαφάνηκαν τρεις στρατηγικές τάσεις στην ελληνική Αριστερά, οι οποίες, τηρουμένων των αναλογιών, αποτέλεσαν τον προβληματισμό της Αριστεράς τόσο στην Ευρώπη όσο και αλλού.
Τρεις πολιτικές στρατηγικές, που αποτέλεσαν και την απάντηση στο ζήτημα της ταυτότητας και της προοπτικής της Αριστεράς και από την άλλη συγκρότησαν και τη στάση απέναντι στα φαινόμενα κρίσης, άρχισαν να εμφανίζονται όλο πιο έντονα.1
Πολύ σχηματικά: η πρώτη στρατηγική, που εκφράστηκε κυρίως από το ΚΚΕ και άλλες συλλογικότητες που επέλεξαν να κινηθούν στο πλαίσιο του ιστορικού κομμουνισμού, χαρακτηρίστηκε από την προσπάθεια περιχαράκωσης. Αυτή θα διασφαλίζονταν με τον επανακαθορισμό της κομμουνιστικής ταυτότητας και τη διατήρηση της κομμουνιστικής καθαρότητας.
Η δεύτερη αριστερή προοπτική, η οποία εκφράστηκε από τη λεγόμενη Ανανεωτική Αριστερά (ΕΑΡ και ανανεωτική πτέρυγα του Συνασπισμού) και από τη μεγάλη μερίδα των εκσυγχρονιστών, κάτω από το βάρος της ηγεμονικής κυριαρχίας των νεοφιλελευθερισμού, θεώρησαν ότι μπορούν να εξημερώσουν τον αυξανόμενα επιθετικό καπιταλισμό και υιοθέτησαν μια στρατηγική μεταρρυθμιστικής διαχείρισής του. Γεγονός που σήμαινε αυτονόητα την πάση θυσία συμμετοχή στην κυβερνητική διαχείριση.
Και τέλος, η τρίτη από τον χώρο της ριζοσπαστικής Ανανεωτικής Αριστεράς, η οποία είχε ήδη αρχίσει τη σύμπηξη του ΣΥΡΙΖΑ με την πρωτοβουλία του «φόρουμ διαλόγου» (2004) στην οποία συμμετείχε από τη μια το σύνολο της «πολυλενινιστικής» παράδοσης αλλά και το αριστερό κομμάτι της σοσιαλιστικής και σοσιαλδημοκρατικής παράδοσης, που ήδη έβλεπε τα πολιτικά αδιέξοδα που τροφοδοτούσαν την κρίση και, από την άλλη, ο αστερισμός των πολυποίκιλων κοινωνικών κινημάτων που γεννούσαν οι νέες συνθήκες (λ.χ. μεταναστευτικό, πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών και το νέο εργατικό κίνημα των πρωτοβάθμιων σωματείων), επέλεξε μια στρατηγική που είχε ως αφετηρία το άνοιγμα στην κοινωνία.
Επρόκειτο για μια στρατηγική που με δεδομένη την πολιτική κρίση και την κρίση των «μετασχηματιστικών πολιτικών» (βλ. προηγούμενο σημείωμα) αποτέλεσε την πιο αποτελεσματική και ριζοσπαστική απάντηση στη συγκυρία. Μια συγκυρία, όπου δημοκρατικοί πολίτες, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκοσμίως, αποζητούσαν μια άλλη διευθέτηση της σχέσης κοινωνίας – κυβερνητικής εξουσίας και κράτους.
Αυτός είναι και ο λόγος που το εγχείρημα ΣΥΡΙΖΑ αποτέλεσε το παράδειγμα έμπνευσης στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Η κρίση που ξέσπασε το 2007-8 και η οποία βάθυνε την πολιτική κρίση που είχε προηγηθεί έκανε το «κάν’ το όπως ο ΣΥΡΙΖΑ» το πλαίσιο πολιτικο-οργανωτικού προβληματισμού ριζοσπαστών και δημοκρατών πολύ πέρα από τα ελληνικά σύνορα.
Αν προσπαθούσε κανείς να αποκωδικοποιήσει τη στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε σχηματικά να εντοπίσει πέντε πεδία πολιτικής παρέμβασης και δράσης, τα οποία όμως διατηρούν μια λειτουργική και διαλεκτική ενότητα.
Πρώτον, προτεραιότητα και έμφαση δραστήριας παρουσίας στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά σε αντίθετη λογική με εκείνη που επικράτησε στη Μεταπολίτευση. Αντίθετη δηλ. με τη λογική του ελέγχου, των παρεμβάσεων καθοδήγησης, που ακυρώνει την πιθανότητα αυτορύθμισης των κάθε φορά εμπλεκόμενων κοινωνικών υποκειμένων και στις πρακτικές υποκατάστασης των κοινωνικών αιτημάτων με εκείνα των κρατικοποιημένων φορέων της πολιτικής και της κοινωνικής εκπροσώπησης.
Δεύτερον, σε αντίθεση με την κατά παράδοση σχετική υποτίμηση για την ενεργητική παρουσία της Aριστεράς στους θεσμούς κοινωνικής και πολιτικής εκπροσώπησης, ο ΣΥΡΙΖΑ αναβάθμιζε ποιοτικά την παρουσία τους σε αυτούς τους θεσμούς. Αναβάθμιση που στηριζόταν στην ταυτόχρονη και συνεχή παρουσία των βουλευτών και εκπροσώπων του σε αυτούς τους θεσμούς στο κοινωνικό πεδίο.
Τρίτον, ενεργή οργανωτική και πολιτική παρέμβαση για την ενότητα του συνόλου της Αριστεράς. Η αρχική, έστω και ανορθόδοξη, οργανωτική και πολιτική ομπρέλα του κατάφερε να στεγάσει τόσο το σύνολο της παραδοσιακής Αριστεράς όσο και εκείνο της λεγόμενης νέας Αριστεράς και ριζοσπαστικότητας, σπάζοντας τις προκαταλήψεις και τους διαχωρισμούς που συναντά κανείς αλλού.
Το τέταρτο, σημείο της στρατηγικής ΣΥΡΙΖΑ ήταν η συγκρότηση ενός πολιτικού προγράμματος με την αξιοποίηση της εμπειρίας από την ενεργή παρουσία στο κοινωνικό πεδίο και τους θεσμούς πολιτικής και κοινωνικής εκπροσώπησης και με τη συμβολή τόσο του συνόλου των ιδεολογικοπολιτικών ρευμάτων της Αριστεράς αλλά και των τεχνοκρατών που εντάσσονταν σε αυτό το πλαίσιο. Τέλος, πέμπτο, ο ΣΥΡΙΖΑ ξεπέρασε τις κατά παράδοση επιφυλάξεις της Αριστεράς και έκανε την ανάληψη κυβερνητικών ευθυνών σημαντικό μέρος της στρατηγικής του.
Η επιτυχία της στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ επιβεβαιώθηκε και εκλογικά, ανοίγοντας την κυβερνητική προοπτική του. Ωστόσο, δεν σημαίνει ότι οι άλλες επιλογές στρατηγικής δεν ήταν επιτυχείς. Από τη μια το ΚΚΕ με τη στρατηγική περιχαράκωσης και από την άλλη η λογική τής «πάση θυσία συμμετοχής στη κυβερνητική διαχείριση (ΔΗΜΑΡ κ.λπ.) αποδείχτηκαν επιτυχείς: και το ΚΚΕ επιβίωσε και επιβιώνει και η ΔΗΜΑΡ συνέβαλε στο κυβερνητικό έργο σε κρίσιμες για το σύστημα στιγμές.
Ομως, το σημαντικό στοιχείο της στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ότι έδινε συγκεκριμένη και πρακτική υπόσχεση δημοκρατικής και κοινωνιοκεντρικής απάντησης στη βαθιά κρίση πολιτικής εκπροσώπησης που δημιουργούσαν τα κρατικοποιημένα κόμματα του τότε δικομματισμού.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που δικαίως θα παρατηρήσουν ότι λάθη, παραλείψεις και οι υποχρεωτικές -κάτω υπό το βάρος των κυβερνητικών υποχρεώσεων- υποχωρήσεις απομάκρυναν τον ΣΥΡΙΖΑ από την αντιστοίχησή του με τους απαραίτητες οργανωτικούς νεωτερισμούς. Κάτι που, άλλωστε έμμεσα αλλά ρητά, επισημαίνει και το ακροτελεύτιο άρθρο του καταστατικού του.
Σε αυτές τις συνθήκες δεν δόθηκε η δυνατότητα θεωρητικής εμβάθυνσης και συνειδητοποίησης των στρατηγικών επιλογών, γεγονός που φάνηκε σε πολλές περιπτώσεις κατά τη διάρκεια της κυβερνητικής θητείας, όπως για παράδειγμα με τη μάλλον αφελή αντίληψη για το κράτος και τις δυνάμεις του κατεστημένου πολιτικού συστήματος, την υποτίμηση ή και αδιαφορία για την εκπαιδευτική λειτουργία του κόμματος, αλλά και από την αδυναμία να ξεπεράσει τον οικονομισμό και τον ηγεμονικό λόγο των ενωσιακών προταγμάτων, που περιόρισαν ακόμη περισσότερο τις έτσι κι αλλιώς περιορισμένες μετασχηματιστικές πολιτικές.
Τα παραπάνω δεν μπορεί να εξαφανίσουν την ευρηματικότητα και την κινηματική έμπνευση που πρόσφερε και υπόσχεται η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ εντός και εκτός συνόρων όχι μόνο στην Αριστερά αλλά σε κάθε ευαίσθητο και δημοκράτη πολίτη. Γι’ αυτό και θα πρέπει αυτή η στρατηγική να αποτελέσει την αφετηρία της προσυνεδριακής συζήτησης του κόμματος.
Οπως ορθά λέγεται, ομάδα που κερδίζει δεν την αλλάζεις και μια νικηφόρα στρατηγική δεν ξεχνιέται. Αντίθετα επικαιροποιείται και ανανεώνεται ώστε να μη διολισθήσει σε εκλογικούς τακτικισμούς, που μπορεί να οδηγήσουν τον ΣΥΡΙΖΑ στο χωνευτήρι του δικομματικού χθες. Οι παραπάνω διαπιστώσεις δεν υπαινίσσονται στασιμότητα, αλλά θαρραλέα οργανωτική καινοτόμο αξιοποίηση των κεκτημένων και της εμπειρίας για την προσαρμογή στη νέα περίοδο. Αλλά γι’ αυτό το σημαντικό ζήτημα θα επανέλθω λίαν προσεχώς.
Υποσημείωση: 1. Βλ. Κώστας Ελευθερίου, «Η ελληνική ριζοσπαστική αριστερά και η κρίση 2010-2015: Οψεις μια μεγάλης ανατροπής», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 130-131, 15/12/2015.
* Koσμήτορας Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, πρ. πρόεδρος της επιτροπής για τη Συνταγματική Αναθεώρηση - υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ
..."από την αρχή ΙΙ: το κεκτημένο"...(>άρθρο<)
πηγή: left.gr
..."ιστογραμμή"... tassosdikas blog