 |
| Χουάν Μιρό, Ο μαέστρος, 1976 |
Του Αντώνη Σαχπεκίδη*
Αν δεν μας αξίζει αυτό που είμαστε, πίστευε ο δάσκαλός μας Ι. Θ. Κακριδής, αξίζει να προσπαθήσουμε να γίνουμε τουλάχιστον αυτό που μπορούμε. Και σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα δεν είναι να αρνηθούμε αυτό που είμαστε, αλλά να το υπερβούμε. Στην κατεύθυνση αυτή, μια ουσιαστική και γόνιμη επαναπροσέγγιση του κλασικού ανθρωπιστικού πνεύματος της Αρχαιότητας μπορεί να δώσει στους νέους ερεθίσματα για μια βαθύτερη παιδεία. Ωστόσο, το μειωμένο ενδιαφέρον των νέων στις μέρες μας για τα εκπαιδευτικά επαγγέλματα και η απουσία πίστης των καθηγητών στην αποστολή τους -και εξαιτίας των συνθηκών κάτω από τις οποίες καλούνται να εργαστούν- συνιστούν θανάσιμο κίνδυνο για τη διαπαιδαγώγηση των νεότερων γενεών.
Πριν από μερικές δεκαετίες, όταν ο αυταρχισμός και οι τιμωρίες στο σχολείο εξαντλούσαν συχνά την επινοητικότητα κάθε δασκάλου - καθηγητή, «επαναστατικό» ήταν να βρίσκεται ο δάσκαλος - καθηγητής κοντά στον μαθητή, να είναι επιεικής, να σέβεται την προσωπικότητά του, να μοιράζεται πολλές φορές τα προσωπικά του προβλήματα, να απευθύνεται σ' αυτόν με το μικρό του όνομα κ.τ.λ. Σήμερα, που οι μαθητές απολαμβάνουν δικαιώματα περισσότερα από όσα χρειάζονται, που η ελευθερία τούς περισσεύει και δεν ξέρουν πια τι να την κάνουν, πώς να τη διαχειριστούν, σήμερα «επαναστατικό» είναι να δείχνει ο καθηγητής στους μαθητές του ότι εκτός από δικαιώματα (που τα ξέρουν πολύ καλά) έχουν και υποχρεώσεις (που κανείς ποτέ δεν τους είπε). Στο ίδιο πνεύμα, η αυστηρότητα του καθηγητή, όταν πηγάζει από ειλικρινή αγάπη και πραγματικό ενδιαφέρον για τον νέο, είναι περισσότερο από βέβαιο ότι θα βρει την καλύτερη ανταπόκριση εκ μέρους του συνόλου των μαθητών. Αυτή είναι μια στάση ευθύνης απέναντι στις νεότερες γενιές.
|
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, οι ίδιες οι συνθήκες επιβάλλουν τη συμμετοχική διδασκαλία, όπου ο μαθητής δεν είναι πια ο «άδειος κουβάς» τον οποίο πρέπει ο καθηγητής να γεμίσει, αλλά ένας νέος άνθρωπος «ώριμος» για να αναλάβει την ευθύνη, προκειμένου να συγκροτήσει την προσωπικότητά του. Γι' αυτό χρειάζεται την κατάλληλη βοήθεια από τον κατάλληλο άνθρωπο (ας το έχουν αυτό υπόψη τους οι καθηγητές, προκειμένου να συνειδητοποιήσουν την ευθύνη τους). Έχει καίρια σημασία να αφήνει ο καθηγητής να εκδηλωθεί η ενέργεια του μαθητή προκαλώντας την αντίδρασή του, να απελευθερώσει τη δυναμικότητα και την πρωτοβουλία του, ώστε να γίνει συμμέτοχος, μακάρι και πρωταγωνιστής στην ανέλιξη του μαθήματος. Γενικά ο δάσκαλος πρέπει να ονειρεύεται πάντα και να έχει ως στόχο να διευθύνει το μάθημα «σαν μαέστρος».
Ας συμμετέχουν στο μάθημα οι μαθητές, όπως τουλάχιστον συμμετέχουν σ' έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, όπου μοιράζονται τη χαρά ή την απογοήτευση των παικτών της ομάδας τους, ενθουσιάζονται, αποδοκιμάζουν, ουρλιάζουν... Ή όπως όταν παρακολουθούν μια θεατρική παράσταση ή μια κινηματογραφική ταινία, όπου συμπάσχουν, διασκεδάζουν, κρίνουν, συμφωνούν ή απορρίπτουν. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις έχουμε όλοι και ο καθένας από έναν ρόλο. Κανείς δεν μένει απαθής ή αδιάφορος. (Ποιος θα ήθελε να ανήκει σ' αυτήν την κατηγορία;)
Μπορούμε, ακόμη, να μιλάμε για «παιδαγωγική της χαράς», με την κατάλληλη αξιοποίηση του πλούσιου συναισθηματικού κόσμου των νέων, με συναίσθηση της ψυχολογίας τους και με σεβασμό εκ μέρους του καθηγητή στην προσωπικότητα του κάθε μαθητή, για να εξοικειωθεί μαζί του και να τον καλέσει να αντιμετωπίσουν με κοινή προσπάθεια τα προβλήματα.
Όσοι έχουν περάσει από την Εκπαίδευση το ξέρουν καλά, πως η γνωστική επάρκεια του εκπαιδευτικού είναι απαραίτητη προϋπόθεση, αλλά δεν αρκεί, για να μπορεί αυτός να «σταθεί» στην τάξη. Χρειάζεται κάτι περισσότερο, προκειμένου να προκαλέσει και να κρατήσει ζωντανό το ενδιαφέρον των μαθητών του καθ' όλην τη διάρκεια του μαθήματος, να έχει επαφή και διαρκή επικοινωνία μαζί τους και να διαθέτει μεταδοτικότητα. Αυτά τα τελευταία αποτελούν συνήθως φυσικά προσόντα, αλλά μπορεί επίσης να κατακτηθούν και με την κατάλληλη βοήθεια και τη σχετική μύηση («φύσεως καὶ ἀσκήσεως διδασκαλία δεῖται»). Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η πίστη του καθηγητή στην αποστολή του, η καλή προετοιμασία και η συνεχής ενημέρωσή του σχετικά με τις εξελίξεις που συντελούνται στον τομέα της επιστήμης του αλλά και στην εκπαίδευση γενικότερα. Και πάνω απ' όλα, η αγάπη του για το λειτούργημα που ασκεί και για τους μαθητές του.
|
Η δημιουργική προσέγγιση των Αρχαίων Ελληνικών
Και για να έρθουμε στα δικά μας, η δημιουργική προσέγγιση των Αρχαίων Ελληνικών ξεκινάει από τη γραμματικο-συντακτική επεξεργασία του κειμένου και φτάνει, μέσω της ερμηνείας του, έως τον κόσμο των ιδεών που περιέχονται ή προκύπτουν από αυτό, πράγμα που αποτελεί και τον σκοπό του μαθήματος. Εάν επιτευχθεί η πρόσκτηση αυτών των ιδεών, ενταγμένων μάλιστα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο συναγωγής συμπερασμάτων, χρήσιμων στις αναζητήσεις τους, φιλοσοφικές, κοινωνικές, πρακτικές της ζωής, θα έχει επιτελεσθεί ο σκοπός, και οι μαθητές θα έχουν πάρει αυτό που μπορούν.
Σε κάθε περίπτωση, ακόμη πιο πέρα, οι καθηγητές οφείλουν να κεντρίζουν το φιλότιμο, να καλλιεργούν ευγένεια αισθημάτων αλλά και να προκαλούν την κοινωνική ευαισθησία των μαθητών τους. Οι καθηγητές, βέβαια, δεν μπορούν να κάνουν θαύματα. Αυτό που σίγουρα πρέπει να επιδιώκουν, είναι να βοηθούν τον κάθε μαθητή και όλους μαζί να αποδώσουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Να «αναγκάσουν» κάθε μαθητή να ανακαλύψει τις ικανότητές του και τα ταλέντα του, τα οποία στη συνέχεια θα αναδείξουν μαζί, ο δάσκαλος με τον μαθητή.
Η όλη διδακτική-μαθησιακή διαδικασία πρέπει να είναι μαθητοκεντρική και να συνδυάζεται με ασκήσεις αυτενέργειας στο σπίτι. Καλό θα ήταν επίσης να επιδιώκεται η ψυχολογική, συναισθηματική και διανοητική προετοιμασία των μαθητών πριν από το μάθημα, π.χ. με ένα κατάλληλο μουσικό κομμάτι, με ένα συναισθηματικό κέντρισμα ή/και με μια καίρια ερώτηση, που να προκαλούν το ενδιαφέρον των μαθητών για το περιεχόμενο του κειμένου το οποίο πρόκειται να διδαχτούν, και να προϊδεάζονται ότι τα «Αρχαία Ελληνικά» ούτε «ξένα» τούς είναι ούτε απρόσιτα.
|
Διδασκαλία και εξέταση του «αδίδακτου» κειμένου
(Αρχαία Ελληνική Θεματογραφία)Είναι αυτονόητο ότι η διδασκαλία του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Θεματογραφίας αποβλέπει στην πρόσκτηση των ιδεών (ιδεολογική προσέγγιση) και του πνεύματος γενικότερα των αρχαίων Ελλήνων, που φτάνει έως εμάς μέσα από τα κείμενα που διασώθηκαν (πέρα από το αναμφισβήτητο ότι οξύνουν τον νου και καλλιεργούν τον διανοητικό και συναισθηματικό κόσμο όσων, νέων αλλά και μεγαλύτερων, τα διαβάζουν, και εδώ είναι που χρειάζεται η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας).
Ωστόσο, ο καθηγητής που διδάσκει το μάθημα και θέλει να προσεγγίσει και ιδεολογικά τα κείμενα, θα πρέπει να παραβλέψει το ότι στις εισαγωγικές εξετάσεις για τις ανώτατες σχολές δεν ζητούνται ούτε το νόημα ούτε οι ιδέες του «αδίδακτου» κειμένου, και, επιπλέον, να υπερνικήσει την άρνηση των υποψηφίων για τα πανεπιστήμια να ασχοληθούν με κάτι περισσότερο από ό,τι -κατά νόμον- ζητούν οι θεματοδότες.
Το υπουργείο, λοιπόν, της Παιδείας, για εναρμόνιση με το πρόγραμμα σπουδών, θα πρέπει να αλλάξει και τον σχετικό νόμο, ώστε να ζητούνται από τους μαθητές και το νόημα (όπως συνέβαινε άλλοτε) αλλά και πραγματολογικά και ιδεολογικά - πολιτισμικά στοιχεία του αδίδακτου κειμένου.
Τέλος, στους συναδέλφους εκπαιδευτικούς θα έλεγα: Δώστε με αγάπη στους μαθητές σας τον καλύτερο εαυτό σας. Αυτή είναι η αποστολή σας. Και να είστε βέβαιοι ότι και αυτοί με τη σειρά τους θα γευτούν και θα αξιοποιήσουν την προσφορά σας, και θα σας θυμούνται πάντα με ευγνωμοσύνη!
Ξεκινάμε, λοιπόν, μαζί για έναν εκπαιδευτικό περίπατο, αφού συνειδητοποιήσουμε πρώτα πού βρισκόμαστε, από πού δηλαδή ξεκινάμε, και κατά πού πάμε. Όχι πού πάμε, αλλά κατά πού πάμε, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι αυτή η πορεία, αυτός ο αγώνας, που ούτε την αρχή του θυμόμαστε, δεν έχει ούτε τέλος. Και το νόημα σ'αυτόν τον αγώνα θα το δώσετε εσείς∙ καθένας για τον εαυτό του, με τους δικούς του όρους, έτσι που «να ανθίσουν όλα τα λουλούδια». Βάλτε υψηλούς στόχους, ξέροντας ωστόσο ότι μπορεί να μείνετε στα χαμηλά. Αλλά και το να σηκώσεις το βλέμμα σου για να ατενίσεις τις κορφές, είναι ένα όραμα που δίνει από μόνο του αξία στη ζωή.
* Ο Αντώνης Σαχπεκίδης είναι κλασικός φιλόλογος-συγγραφέας. Το παρόν αποτελεί μέρος της εισήγησης του σε εκπαιδευτικό σεμινάριο για τη διδακτική των Αρχαίων Ελληνικών. Το Α' μέρος δημοσιεύτηκε στο φύλλο του Σαββάτου 14/5/2016.
πηγή: avgi.gr άρθρο (β΄μέρος) του Αντώνη Σαχπεκίδη > Γιατί να μελετάμε τους κλασικούς;
..."γιατί να μελετάμε τους κλασικούς;"...(>άρθρο -β΄μέρος<)
..."ιστογραμμή"...