 |
| Tάσσος Δίκας, μελάνια, 1972 |
Η σημερινή Ευρώπη αποτελεί την πλήρωση του μεταμοντέρνου σε πολιτικό, θεσμικό και οικονομικό πλαίσιο. Κυριολεκτικά, αποτελεί αυτό «που έρχεται μετά». Μετά από την εποχή κατά την οποία το κράτος προσπάθησε να «συγκρατήσει» και να κυβερνήσει τον καπιταλισμό, να τιθασεύσει την κρίση, μέσω της οικονομικής πολιτικής, του προγραμματισμού, της δημόσιας παρέμβασης στην οικονομία. Κατά τα άλλα, σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα και τμήματος της δεκαετίας του είκοσι, για να το πούμε με τα λόγια του James K. Galbraith, «το μεγάλο πρόβλημα του καπιταλισμού υπήρξε η αυξανόμενη σοβαρότητα των οικονομικών κύκλων, μεταξύ γρήγορων επεκτάσεων και σκληρών υφέσεων», απέναντι στις οποίες η αντίδραση ήταν, για την ακρίβεια, ο δημόσιος παρεμβατισμός και το κοινωνικό κράτος.
Όμως, στη σύγχρονη οικονομική ιστορία, με την κρίση του '29 που σηματοδότησε μια νέα καμπή υπ' αυτήν την έννοια, η δράση των κρατών σε οικονομικό πλαίσιο δεν εκτυλίχθηκε μεμονωμένα, αλλά με την «αρωγή» των κεντρικών τραπεζών, των εθνικών νομισματικών αρχών, που είναι «εργαλειακά» συνδεδεμένες με την πολιτική εξουσία.
Ποια είναι τα εργαλεία της οικονομικής πολιτικής; Δίχως άλλο η δημόσια δαπάνη, η νομισματική βάση και η προσφορά νομίσματος, τα φορολογικά μέτρα. Ανάμεσα στους στόχους της, αντίθετα, είναι η πλήρης απασχόληση, τα εισοδήματα, ο κοινωνικός έλεγχος, η βιομηχανική ανάπτυξη, αλλά και η σταθερότητα των τιμών, η ισορροπία του εμπορικού ισοζυγίου. Προφανώς, η επίτευξη αυτών των στόχων απαιτεί τουλάχιστον δύο παράγοντες -κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες- και ένα μείγμα φορολογικών και νομισματικών (ή/και συναλλαγματικών) πολιτικών. Όμως αυτό στην Ευρώπη (στην Ευρωζώνη) δεν είναι εφικτό, γιατί η κεντρική τράπεζα (ΕΚΤ) «αποεθνικοποιήθηκε» και τα κράτη αναφέρονται σε αυτήν τυπικά ως υποδεέστερα.
Πρόκειται για τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, σύμφωνα με την οποία τα κράτη πρέπει να τεθούν σε μια κατάσταση κατά την οποία δεν θα βλάπτουν την οικονομία, γιατί ήδη από μόνη της είναι ικανή να εξασφαλίσει την αναγκαία ισορροπία στις συναλλαγές και μια ορθολογική κατανομή των πόρων (θεωρία των αποτελεσματικών αγορών). Πώς θα φθάσει κανείς αυτόν το στόχο; Ακριβώς, διαρρηγνύοντας τη σχέση μεταξύ πολιτικής και νομισματικής αρχής.
Αυτή η θέση, που βρίσκεται ήδη στη βάση των «διαζυγίων» μεταξύ κυβερνήσεων και κεντρικών εθνικών τραπεζών, βρήκε «ριζοσπαστική» εφαρμογή στην Ευρώπη, με τη διεθνικοποίηση της κεντρικής τράπεζας, μετατρέποντάς την σε μια οντότητα εντελώς ανεξάρτητη από την πολιτική εξουσία και όχι μόνο. Στην Ευρώπη «πάγωσαν» και τα άλλα δύο εργαλεία που διέθεταν τα κράτη για τις βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες στρατηγικές τους: η συναλλαγματική πολιτική και η δημοσιονομική ή φορολογική πολιτική. Η πρώτη εμποδίζεται από το ενιαίο νόμισμα, η δεύτερη από τη δέσμευση του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού.
Τι συνέβη; Απλούστατα, η εισροή στο σύστημα σχεδόν 800 εκατομμυρίων ευρώ δεν έχει μέχρι τώρα κινήσει την οικονομία της ευρωζώνης.
Όμως, ήταν αρκετή η πρόσφατη περίπτωση στις Ηνωμένες Πολιτείες για να αντιληφθεί κανείς ότι αυτά τα μέτρα, πέραν μιας μείωσης των επιτοκίων και μιας υποτίμησης του ενιαίου νομίσματος, δεν θα είχαν προξενήσει, από μόνα τους, ανάκαμψη του πληθωρισμού, και συνεπώς της εσωτερικής ζήτησης και της απασχόλησης.
Παρ' όλα αυτά, η ΕΚΤ αποφάσισε να διευρύνει τον όγκο της ποσοτικής χαλάρωσης από τα 60 στα 80 δισεκατομμύρια ευρώ τον μήνα. Η λογική, σε σχέση με πέρυσι, παραμένει ουσιαστικά η ίδια. Αλλάζει μόνο το γεγονός ότι οι τράπεζες θα έχουν ακόμη περισσότερο χρήμα, το οποίο, ασφαλώς, θα παραμείνει σε μεγάλο βαθμό «παγιδευμένο» στη χωριστή σφαίρα της χάρτινης οικονομίας.
Μιλάμε για μια γιγάντια κίνηση χρήματος, αλλά σε ένα επίπεδο που απέχει έτη φωτός από την υλική διάσταση της ζωής των πολιτών. Αυτή την υλική διάσταση της ζωής, η οποία, αντίθετα, εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις οικονομικές δυσκολίες που επιβάλλουν οι δημόσιοι προϋπολογισμοί του Συμφώνου Σταθερότητας.
Αν όμως ένα κράτος δεν μπορεί να επηρεάσει τη νομισματική πολιτική ούτε μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά του και να χρηματοδοτήσει δαπάνες με έλλειμμα στον προϋπολογισμό, ενώ πρακτικά στερείται όλων των εργαλείων της οικονομικής πολιτικής, πώς μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της οικονομίας και της κοινωνίας; Του απομένουν οι φόροι, οι μισθοί των εργαζομένων, οι περικοπές της κοινωνικής δαπάνης και η πώληση της δημόσιας περιουσίας. Με άλλα λόγια, μπορεί πάντοτε να φορτώσει στα πιο αδύναμα στρώματα το κόστος της κρίσης και, γενικότερα, της ανταγωνιστικότητας, όπως συνέβη σε πολύ μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια.
* Ο Λουίτζι Παντόλφι είναι μέλος του Κεντρικού Συντονιστικού του ιταλικού σχήματος L' altra Europa con Tsipras, που είχε κατέβει αυτόνομα στις ευρωεκλογές του 2014 εκλέγοντας 3 ευρωβουλευτές)
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς
πηγή: avgi.gr άρθρο του Λουίτζι Παντόλφι > Το εργαστήριο της μεταμοντέρνας ευρώπης
..."το εργαστήριο της μεταμοντέρνας ευρώπης"...(>άρθρο<)
..."ιστογραμμή"...