 |
| Τάσσος Δίκας, ξηρό παστέλ, 1995 |
Η έννοια «μετα-αποικιοκρατία» είναι αμφίσημη, καθώς δεν χαρακτηρίζει μόνο τον χρόνο μετά την αποαποικιοποίηση, δηλαδή τον χρόνο της επίσημης ανεξαρτησίας των αποικιακών κόσμων από την άμεση αποικιοκρατία, αλλά παραπέμπει ταυτόχρονα στην παραδοχή ότι οι αποικιακές σχέσεις και η κυριαρχία επιβιώνουν στον σημερινό κόσμο με νέα, τροποποιημένη μορφή. Παράδειγμα αποτελεί η ελάχιστα εκπροσωπούμενη αποικιακή παρουσία στις ευρωπαϊκές συναντήσεις με θέμα το προσφυγικό, την «πολυπολιτισμικότητα» και τη χάραξη μεταναστευτικής πολιτικής στις ευρωπαϊκές χώρες.
Η «πολυπολιτισμικότητα», ως αποτέλεσμα της μετανάστευσης, στοχεύει στην κοινωνική ισότητα και την πολιτισμική αναγνώριση. Ωστόσο η «πολυπολιτισμικότητα», στο όνομα της αναγνώρισης του πολιτισμικού πλουραλισμού, αποτελεί για πολλούς πολίτες εθνικών κρατών κίνδυνο αλλοίωσης του, δήθεν ενιαίου, εθνικού πολιτισμού. Αξιομνημόνευτο παράδειγμα είναι η στάση πολλών ευρωπαϊκών χωρών απέναντι στους πρόσφυγες τους τελευταίους μήνες. Η ομοιογένεια της έννοιας «εμείς», που προπαγανδίζει φαντασιώσεις αποξένωσης, αιτιολογεί τη στάση αυτή. Από την άλλη, η θετική έμφαση στους «άλλους» οδηγεί σε «πολιτισμικοποίηση» (Kulturalisierung) του κοινωνικού μέσα από το πολιτισμικό χαρακτηριστικό των «άλλων» και την ωφελιμιστική εκμετάλλευση των νέων, ιδιαίτερα, ειδικευμένων μεταναστών, αποφεύγοντας έτσι τα προβλήματα του κοινωνικού αποκλεισμού.
Η «πολιτισμικοποίηση» (Kulturalisierung) διακηρύττει την ασυμβατότητα ή την ανάγκη διατήρησης της ποικιλομορφίας των πολιτισμών, η κατανόηση των οποίων είναι στατική και ουσιοκρατική. Η οικοδόμηση αγεφύρωτων διαφορών μεταξύ των πολιτισμών αναπτύσσει προκαταλήψεις και ιδεολογίες και η μετανάστευση χαρακτηρίζεται επιβλαβής για το άτομο. Οι ιδεολογικές ερμηνείες βασίζονται συχνά σε βιολογικούς παράγοντες που εμφανίζονται σε αντιλήψεις όπως ορισμένες ανθρώπινες ομάδες είναι κατώτερες σύμφωνα με τη φύση ή υπάρχει ζωή με «αξίες» και «χωρίς αξίες».
Οι αντιλήψεις αυτές μεταδίδονται ως κοινωνικό κατασκεύασμα και ως βιολογικές - ρατσιστικές προκαταλήψεις. Παρά τα εμπεριστατωμένα πορίσματα της γενετικής έρευνας, οι άνθρωποι διαιρούνται σε «φυλές». Επίσης, ο ρατσισμός επινόησε «πολιτισμούς» (πολιτισμικός ρατσισμός) για τις κοινωνικές ομάδες, επιχειρηματολογώντας πολιτισμικά. Αυτές ορίζονται έτσι ώστε να εμφανίζονται ως «φυσικά» φαινόμενα και να διαθέτουν δήθεν αμετάβλητα και αξεπέραστα όρια έναντι άλλων κοινωνικών ομάδων. Η διάδοση αυτών των κατασκευασμάτων δημιουργεί μια μόνιμη και στατική κοινωνική πραγματικότητα.
Μια ειλικρινής συζήτηση για τον ρατσισμό, προϋποθέτει την παραδοχή ότι η Ιστορία και ο σύγχρονος, αποκαλούμενος συνήθως «εθνικός», πολιτισμός δεν νοούνται χωρίς τη σύνδεση και αλληλεπίδραση με άλλους πολιτισμούς.
Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στην περίπτωση χωρών που είχαν αποικίες, καθώς ο πολιτισμός τους επηρεάστηκε από την αποικιοκρατική νεωτερικότητα και την εξουσία των λευκών. Από την άποψη αυτή, το πρόθεμα «μετά» της έννοιας «μετα-αποικιοκρατία» σημαίνει, επίσης, ότι η αποικιακή εμπειρία συνεχίζεται κι ας έχει παρέλθει η εποχή της αποικιοκρατίας.
Επιπτώσεις της αποικιοκρατίας εξακολουθούν να υπάρχουν, όμως, έχει αλλάξει ο άξονας του αποικιοκράτη / αποικιοκρατούμενου στην αποικιοποιημένη κοινωνία. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι από τις πρώην αποικίες αναγκάζονται να έρθουν στην Ευρώπη εξαιτίας των ευνοϊκότερων οικονομικών συνθηκών απασχόλησης: υψηλές αμοιβές, ασφαλιστική κάλυψη, στέγη κ.ά. Έτσι, δημιουργείται μια νέα κατάσταση διενέργειας μεταναστεύσεων και προκύπτει μια πολιτισμική παγκοσμιοποίηση, όπου περιφέρεια και μητρόπολη εμφανίζονται στενά συνυφασμένες. Η αλληλεξάρτηση και η επικάλυψη μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος, καθώς και μεταξύ κέντρου και περιφέρειας είναι δεδομένες.
Υπό την έννοια αυτή, γίνεται κατανοητός ο σχηματισμός πολυεθνοτικών και υπερεθνοτικών πληθυσμιακών και πολιτισμικά υβριδικών κοινωνιών ως ιστορικών προϊόντων της παγκοσμιοποίησης στον κόσμο.
Συνεπώς, είναι σημαντικό στη μετα-αποικιακή εποχή η αποικιακή κληρονομιά να αναγνωριστεί και να γίνει αντικείμενο επεξεργασίας στις σημερινές, παγκοσμιοποιημένες, κοινωνικές σχέσεις. Αντί το παρόν να εκλαμβάνεται ως μια πολιτισμική ομοιογένεια και η κοινότητα να σχεδιάζεται συλλογικά και ομοιόμορφα, θα πρέπει να προβληθεί η συνέχεια μεταξύ παρελθόντος και παρόντος και ο εξ αυτών προκύπτων υβριδισμός κάθε φαντασιακής κοινότητας. Θα πρέπει να διερευνηθούν οι προοπτικές τού «τότε» και του «τώρα», αν και οι τρέχουσες συνθήκες για τις χώρες που είχαν αποικίες είναι επηρεασμένες από το αποικιοκρατικό παρελθόν.
* Ο Βασίλης Α. Πανταζής διδάσκει Εκπαίδευση για την Ειρήνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα - Αντιρατσιστική Εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
πηγή: avgi.gr άρθρο του Βασίλη Α. Πανταζή > Μετα-αποικιοκρατία και ρατσισμός
..."μετα-αποικιοκρατία και ρατσισμός"...(>άρθρο<)
..."ιστογραμμμή"...