 |
| Τάσσος Δίκας, ξηρό παστέλ, 1997 |
ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΤΣΙΤΣΕΛΙΚΗ (*)
Στη δημόσια συζήτηση ως «προσφυγική κρίση» νοείται η μεγέθυνση και η σταθερότητα των «ροών» προσφύγων από τις εμπόλεμες ζώνες της Μέσης Ανατολής προς την Ευρώπη. Όμως η συζήτηση διεξάγεται μέσα από μια καθαρά ευρωκεντρική οπτική, που αδιαφορεί για τα αίτια αλλά και την πραγματολογία των φαινομένων όταν αυτά συμβαίνουν λίγα χιλιόμετρα παραπέρα.
Η στενή αυτή οπτική αποτελεί μια από τις διαστάσεις του ίδιου του προβλήματος, καθώς συντελεί μεθοδολογικά στη μη κατανόηση της πραγματικότητας, των αναγκών και των προσδοκώμενων λύσεων από την Ε.Ε. Η οπτική αυτή δεν είναι απλά κοντή, αλλά κυρίως στρεβλή, γιατί οδηγεί σε διαφορετικές απαντήσεις από εκείνες που θα έπρεπε να αναζητηθούν, και κυρίως στον προσδιορισμό των κριτηρίων επιλογής των ορθών ερωτημάτων. Έτσι, το ιδεολογικό και πολιτικό δίπολο Εθνική κυριαρχία versus ελευθερία της μετακίνησης μετατράπηκε σε δυστοπική ζώνη - ρουφήχτρα που καταπίνει ανθρώπινες ζωές ακόμα και λίγα μέτρα από τις ακτές της πρώτης ευρωπαϊκής άφιξης.
Η Ε.Ε. στέκεται ανήμπορη να αντιδράσει αποτελεσματικά μπροστά σε μια ανθρωπιστική καταστροφή που ξεκινά από τη Μέση Ανατολή και φτάνει στην ευρωπαϊκή ενδοχώρα. Τα «17 σημεία» του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που υιοθετήθηκαν στις 25 Οκτωβρίου 2015 αντανακλούν τη στρεβλή οπτική. Η Ε.Ε., παγιδευμένη σε λογικές ασφάλειας και ελέγχου, δαπανά ιδιαίτερα μεγάλα κονδύλια για υπερσύγχρονη τεχνολογία όχι διάσωσης, αλλά καταστολής.
Η σύγχυση μεταξύ της «ασφάλειας για τα σύνορα» και της «ασφάλειας για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο» είναι διατυπωμένη με τέτοιον τρόπο ώστε να επιτρέπει διπλή ανάγνωση, υπονομεύοντας τη δεύτερη «ασφάλεια». Παράλληλα η Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες συνθλίβεται από τις πολιτικές των συνόρων τη στιγμή που δεν τίθεται κανένα ζήτημα παραβίασής τους από «εισβολείς».
Εδώ το κρίσιμο ζητούμενο είναι η ασφαλής διέλευση, που τόσο συζητιέται, εν πολλοίς προσχηματικά. Ασφαλής διέλευση μπορεί να γίνει από θάλασσα ή από ξηρά, με εναέρια, θαλάσσια ή επίγεια μέσα. Ο φράχτης στον Έβρο μπορεί να αποτελεί ένα αποκρουστικό μνημείο ξενοφοβίας, να έχει στείλει στον θάνατο εκατοντάδες ανθρώπους στο Αιγαίο, αλλά η αναίρεσή του από μόνη της δεν είναι το πολιτικά κρίσιμο.
|
Το ζητούμενο παραμένει η εγγύηση ασφαλούς διέλευσης μέχρι την ασφαλή εγκατάστασηλαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς της γεωγραφίας αλλά και του ευρωπαϊκού δικαίου. Η συγκυρία έδειξε πως η Συνθήκη του Σένγκεν και ο Κανονισμός "Δουβλίνο ΙΙΙ" δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της κρίσης. Αυτό κατέδειξε η επιβεβλημένη και συντεταγμένη παραβίασή τους.
Εκεί, λοιπόν, οφείλουμε να στρέψουμε τη συζήτηση: στην κατοχύρωση εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών που θα εγγυηθούν και ασφαλή διέλευση και ασφαλή εγκατάσταση. Πώς και με ποιον τρόπο θα επιτευχθεί ο διπλός στόχος είναι ασφαλώς μια δύσκολη κουβέντα, αλλά πρώτα θα πρέπει να τεθεί με σαφήνεια τι επιδιώκουμε πολιτικά. Το άνοιγμα των συνόρων από την Ελλάδα προς τα δυτικά Βαλκάνια ήταν μια γενναία κίνηση που εξασφαλίζει τμηματική μόνο ασφαλή διέλευση, αλλά σε καμία περίπτωση ασφαλή εγκατάσταση. Η στάση της Ουγγαρίας δείχνει σε άλλη κατεύθυνση.
Τα 17 σημεία, λοιπόν, αγνόησαν τη γεωγραφία που σκοτώνει. Αργά ξεκίνησε η συνεννόηση με την Τουρκία (θα έπρεπε και με Λίβανο - Ιορδανία), όμως με όρους αποτρεπτικής πολιτικής, χωρίς να διαφαίνεται η οποιαδήποτε παρέμβαση κατά του πολέμου, η οποία θα μπορούσε να καθορίσει την έκβαση του προσφυγικού. Η επαναφορά του διαβατηρίου Nansen θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει ένα ριζοσπαστικό μέτρο υπέρ της ασφαλούς μετακίνησης, με την προϋπόθεση δημιουργίας υποδομών ασφαλούς εγκατάστασης.
Τέλος, κομβικής σημασίας αποτελεί το ζήτημα της ταυτοποίησης των μετακινούμενων ανθρώπων. Ο εντοπισμός των ευάλωτων κατηγοριών και των αιτούντων άσυλο είναι απαραίτητη για την υλοποίηση κάθε πολιτικής στο προσφυγικό. Ωστόσο, ο σκληρός διαχωρισμός (πρόσφυγες / μη πρόσφυγες) μας παραπέμπει στον κύκλο του παραλόγου που παρακολουθήσαμε πρόσφατα στην Ελλάδα: την κράτηση των μη προσφύγων σε απαράδεκτες συνθήκες με στόχο την απέλασή τους, η οποία συνήθως ήταν (και θα είναι) ανέφικτη.
Η εικαζόμενη άρνηση των ανθρώπων αυτών να καταγραφούν στα υπό δημιουργία hotspots, ακριβώς λόγω της απειλής απέλασης, σχετίζεται όμως με αυτό που παρακάμπτουμε μέσα στη φούρια του προσφυγικού: τη διαχείριση του μεταναστευτικού και τις απαιτούμενες ενταξιακές πολιτικές για τους μετανάστες (και πρόσφυγες) που ήδη διαμένουν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Γιατί οι πολιτικές αυτές οφείλουν να αναγνωρίσουν τις αλλαγές που συντελούνται και να τις ενσωματώσουν.
(*) Ο Κωστής Τσιτσελίκης διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και είναι πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
πηγή:avgi.gr άρθρο του Κωστή Τσιτσελίκη >Το προσφυγικό στη γεωγραφία του θανάτου
...το προσφυγικό στη γεωγραφία του θανάτου"...(>άρθρο<)
..."ιστογραμμή"...