 |
| .."ιστογραμμή"... |
Είναι πιθανόν ότι η κυβέρνηση δεν θα τηρήσει άμεσα όλες τις υποσχέσεις
της. Θα τηρήσει ένα μέρος τους. Τις άλλες θα υποσχεθεί ότι θα τις
τηρήσει αργότερα. Μπορούμε να πούμε πως δεν θα τις τηρήσει όλες επειδή
δεν μπόρεσε ενώ ήθελε ή ενώ δεν ήθελε.
Στη μία περίπτωση δεν μπορεί, στη δεύτερη μπορεί να κατηγορηθεί για απάτη. Και πάλι, ή θα θεωρήσουμε ότι δεν ήξερε, ή ότι ήξερε πως δεν θα μπορούσε. Στη μία περίπτωση δεν μας κορόιδεψε, στην άλλη μας κορόιδεψε. Τέλος, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι, ακόμη κι αν δεν ήξερε πως δεν θα μπορέσει να τις τηρήσει όλες, θα όφειλε να το ξέρει. Τότε όμως το ζήτημα δεν είναι αν μας εξαπάτησε, αλλά αν έχει τις απαιτούμενες ικανότητες για το έργο της.
Η επιλογή της ερμηνείας είναι συνήθως προκαθορισμένη. Καθώς δεν γνωρίζουμε τα μύχια των συνανθρώπων μας, πιθανολογούμε τη φύση τους με βάση την εικόνα μας γι' αυτούς.
Όσοι θεωρούν τα πρόσωπα της κυβέρνησης φαύλα θα πουν ότι δεν ήθελαν να τηρήσουν τις υποσχέσεις ή ότι ήξεραν πως δεν θα μπορούν να το κάνουν.
Όσοι τα θεωρούν αναξιόπιστα θα κρίνουν πως όφειλαν να ξέρουν ότι δεν μπορούν κι ας το ήθελαν. Όσοι πάλι βλέπουν τα πρόσωπα αυτά με καλό μάτι θα κρίνουν ότι ήθελαν αλλά δεν μπόρεσαν, ενώ δεν ήταν δυνατόν να ξέρουν με βεβαιότητα πως δεν θα μπορούσαν.
Τέτοιες εξηγήσεις δεν μας μαθαίνουν πολλά πράγματα. Ο καθένας επιβεβαιώνει την ήδη διαμορφωμένη γνώμη του. Είναι φρόνιμο λοιπόν να σταθούμε στα αποτελέσματα.
Όλο τούτο το σκεπτικό είναι ουσιαστικά προβληματικό. Οι πολιτικές υποσχέσεις ούτως ή άλλως συνιστούν δηλώσεις προθέσεων. Δεν προδικάζουν αν ο υποσχόμενος θα καταφέρει να υπερνικήσει όλα τα εμπόδια που θα βρει μπροστά του, σε περίπτωση βέβαια που υπάρχουν τέτοια εμπόδια, όχι σε ό,τι αφορά προθέσεις που αρκεί να τις εννοείς για να τις εκπληρώσεις.
Το ίδιο ισχύει για τις υποσχέσεις που κάνουμε ο ένας στον άλλον. Στις περιπτώσεις όπου η τήρησή τους δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τη θέληση του υποσχόμενου, εξυπακούεται ότι θα τηρηθούν εφόσον ξεπεραστούν τα εμπόδια.
Δεν είναι το ίδιο να υποσχεθώ σε ένα παιδί πως θα του πάρω υπολογιστή και πως δεν θα το ξαναχτυπήσω. Το δεύτερο εξαρτάται μόνο από τη βούλησή μου, το πρώτο όχι. Έτσι και στην πολιτική, το να δώσει η κυβέρνηση υπηκοότητα στα παιδιά των μεταναστών είναι κυρίως θέμα πολιτικής βούλησης, όχι το να κατορθώσει να δανειστεί χωρίς να εφαρμόσει την πολιτική που οι δανειστές θεωρούν ενδεδειγμένη, ώστε να έχουν την ελπίδα ότι θα πάρουν τα χρήματά τους. Ακόμη κι αν έχει σοβαρά στοιχεία, που δείχνουν ότι αυτή η πολιτική, κοινωνικά άδικη, είναι και άστοχη.
Οι δηλώσεις προθέσεων δεν είναι όλες όμοιες. Αν δεν δινόταν υπηκοότητα στα παιδιά των μεταναστών, θα λέγαμε με κάποια βεβαιότητα ότι εξαπατηθήκαμε. Αν όμως η κυβέρνηση δεν πείσει τους δανειστές τόσο όσο θα χρειαζόταν για να τηρήσει όλες τις υποσχέσεις της, δεν έχουμε λόγους να λέμε ότι μας εξαπάτησε. Το γεγονός αυτό δεν αποτελεί ένδειξη των προθέσεών της. Ένδειξη των προθέσεων είναι μόνο η τήρηση εκείνων των υποσχέσεων που εξαρτώνται από τη βούλησή της.
Όσο για το αν η κυβέρνηση είναι ικανή να προβλέψει τι μπορεί να κάνει και τι όχι, αυτό είναι ένα σύνθετο θέμα που μόνο μια εκ των υστέρων μελέτη θα μπορέσει να το απαντήσει με κάποια εγκυρότητα, όχι η απλή ενατένιση των αποτελεσμάτων. Δεν είναι λοιπόν αλήθεια ότι στην πολιτική μόνο το αποτέλεσμα μετράει. Σε θέματα που εξαρτώνται από όρους πέραν της βούλησής μας, μετράει και η πρόθεση. Απλώς, το ποια είναι αυτή τεκμαίρεται από τα άλλα θέματα, εκείνα που εξαρτώνται μόνο από τη βούλησή μας.
(*) Ο Γιώργος Φαράκλας διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Στη μία περίπτωση δεν μπορεί, στη δεύτερη μπορεί να κατηγορηθεί για απάτη. Και πάλι, ή θα θεωρήσουμε ότι δεν ήξερε, ή ότι ήξερε πως δεν θα μπορούσε. Στη μία περίπτωση δεν μας κορόιδεψε, στην άλλη μας κορόιδεψε. Τέλος, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι, ακόμη κι αν δεν ήξερε πως δεν θα μπορέσει να τις τηρήσει όλες, θα όφειλε να το ξέρει. Τότε όμως το ζήτημα δεν είναι αν μας εξαπάτησε, αλλά αν έχει τις απαιτούμενες ικανότητες για το έργο της.
Η επιλογή της ερμηνείας είναι συνήθως προκαθορισμένη. Καθώς δεν γνωρίζουμε τα μύχια των συνανθρώπων μας, πιθανολογούμε τη φύση τους με βάση την εικόνα μας γι' αυτούς.
Όσοι θεωρούν τα πρόσωπα της κυβέρνησης φαύλα θα πουν ότι δεν ήθελαν να τηρήσουν τις υποσχέσεις ή ότι ήξεραν πως δεν θα μπορούν να το κάνουν.
Όσοι τα θεωρούν αναξιόπιστα θα κρίνουν πως όφειλαν να ξέρουν ότι δεν μπορούν κι ας το ήθελαν. Όσοι πάλι βλέπουν τα πρόσωπα αυτά με καλό μάτι θα κρίνουν ότι ήθελαν αλλά δεν μπόρεσαν, ενώ δεν ήταν δυνατόν να ξέρουν με βεβαιότητα πως δεν θα μπορούσαν.
Τέτοιες εξηγήσεις δεν μας μαθαίνουν πολλά πράγματα. Ο καθένας επιβεβαιώνει την ήδη διαμορφωμένη γνώμη του. Είναι φρόνιμο λοιπόν να σταθούμε στα αποτελέσματα.
Όλο τούτο το σκεπτικό είναι ουσιαστικά προβληματικό. Οι πολιτικές υποσχέσεις ούτως ή άλλως συνιστούν δηλώσεις προθέσεων. Δεν προδικάζουν αν ο υποσχόμενος θα καταφέρει να υπερνικήσει όλα τα εμπόδια που θα βρει μπροστά του, σε περίπτωση βέβαια που υπάρχουν τέτοια εμπόδια, όχι σε ό,τι αφορά προθέσεις που αρκεί να τις εννοείς για να τις εκπληρώσεις.
Το ίδιο ισχύει για τις υποσχέσεις που κάνουμε ο ένας στον άλλον. Στις περιπτώσεις όπου η τήρησή τους δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τη θέληση του υποσχόμενου, εξυπακούεται ότι θα τηρηθούν εφόσον ξεπεραστούν τα εμπόδια.
Δεν είναι το ίδιο να υποσχεθώ σε ένα παιδί πως θα του πάρω υπολογιστή και πως δεν θα το ξαναχτυπήσω. Το δεύτερο εξαρτάται μόνο από τη βούλησή μου, το πρώτο όχι. Έτσι και στην πολιτική, το να δώσει η κυβέρνηση υπηκοότητα στα παιδιά των μεταναστών είναι κυρίως θέμα πολιτικής βούλησης, όχι το να κατορθώσει να δανειστεί χωρίς να εφαρμόσει την πολιτική που οι δανειστές θεωρούν ενδεδειγμένη, ώστε να έχουν την ελπίδα ότι θα πάρουν τα χρήματά τους. Ακόμη κι αν έχει σοβαρά στοιχεία, που δείχνουν ότι αυτή η πολιτική, κοινωνικά άδικη, είναι και άστοχη.
Οι δηλώσεις προθέσεων δεν είναι όλες όμοιες. Αν δεν δινόταν υπηκοότητα στα παιδιά των μεταναστών, θα λέγαμε με κάποια βεβαιότητα ότι εξαπατηθήκαμε. Αν όμως η κυβέρνηση δεν πείσει τους δανειστές τόσο όσο θα χρειαζόταν για να τηρήσει όλες τις υποσχέσεις της, δεν έχουμε λόγους να λέμε ότι μας εξαπάτησε. Το γεγονός αυτό δεν αποτελεί ένδειξη των προθέσεών της. Ένδειξη των προθέσεων είναι μόνο η τήρηση εκείνων των υποσχέσεων που εξαρτώνται από τη βούλησή της.
Όσο για το αν η κυβέρνηση είναι ικανή να προβλέψει τι μπορεί να κάνει και τι όχι, αυτό είναι ένα σύνθετο θέμα που μόνο μια εκ των υστέρων μελέτη θα μπορέσει να το απαντήσει με κάποια εγκυρότητα, όχι η απλή ενατένιση των αποτελεσμάτων. Δεν είναι λοιπόν αλήθεια ότι στην πολιτική μόνο το αποτέλεσμα μετράει. Σε θέματα που εξαρτώνται από όρους πέραν της βούλησής μας, μετράει και η πρόθεση. Απλώς, το ποια είναι αυτή τεκμαίρεται από τα άλλα θέματα, εκείνα που εξαρτώνται μόνο από τη βούλησή μας.
(*) Ο Γιώργος Φαράκλας διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
πηγή: avgi.gr άρθρο Γιώργου Φαράκλα > Μετράει μόνο το αποτέλεσμα;
..."μετράει μόνο το αποτέλεσμα;"...(>άρθρο<)
..."ιστογραμμή"...