Κώστας Δουζίνας (*)
Tο εκλογικό πρόγραμμα του
ΣΥΡΙΖΑ έβαλε προτεραιότητες και στόχους. Αλλά ποιο είναι το μακροπρόθεσμο
σχέδιο, ποιές οι αρχές και τα κριτήρια με τα οποία θα αξιολογούμε την επιτυχία
και τις αποτυχίες;
Μια κοινοτυπία της περιόδου της διακυβέρνησης έλεγε ότι είναι καλό να έχουμε
θεωρίες και όνειρα αλλά βασική δουλειά της κυβέρνησης είναι η βελτίωση της
καθημερινότητας. Πολύ σωστό. Τώρα υπάρχει ο αντίθετος κίνδυνος: να αφοσιωθούμε
αποκλειστικά σε λεπτομερή προγράμματα, χωρίς τον συνεκτικό ιστό ενός μακρόπνοου
και συνολικού οράματος, ενός ορίζοντα προς τον οποίο μια αριστερή κυβέρνηση
πρέπει να προχωράει. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του αριστερού
οράματος;
► 1. Το νέο πολιτικό υποκείμενο. Η αριστερά συντονίζεται με τις
αλλαγές στην κοινωνική αναπαραγωγή, τη μείωση της εργατικής τάξης με την
παγκοσμιοποίηση, το πέρασμα στη μεταφορντική κοινωνία της άυλης εργασίας.
Εκφράζει τα νέα κοινωνικά στρώματα τους άνεργους, τους νέους, τους φοιτητές, το
πρεκαριάτο, τις κοινωνικά αποκλεισμένες μειονότητες που συμπληρώνουν το μεγάλο
εργαζόμενο πλήθος.
Αλλά η σύνδεση των νέων με το συλλογικό και το πολιτικό υποκείμενο δεν είναι
απλά θέμα παιδείας και ιδεολογικής απομυθοποίησης. Οι ασυνείδητες και
φαντασιακές επενδύσεις που κινητοποιεί ο καπιταλισμός, ο βιοπολιτικός έλεγχος
που οδηγεί σε ατομοκεντρικές συμπεριφορές βάζουν την ψυχαναλυτική θεωρία στο
κέντρο πολιτικής.
Η αριστερά απευθύνεται και στο μυαλό και την καρδία, συνδυάζει τα οικονομικά
συμφέροντα με τις συναισθηματικές επενδύσεις, τις ανάγκες και προσδοκίες του
παραγωγικού κορμού. Το μεγάλο διακύβευμα είναι να συνδυάσουμε την γενική πορεία
προς την κοινωνική απελευθέρωση με τον επικαθορισμό της υποκειμενικής
ταυτότητας των ενεργών πολιτών. Πρέπει όλα – ιδέες, στρατηγική, τακτική - να τα
επανεξετάσουμε και να αρχίσουμε απ’ την αρχή.
► 2. Οι καθολικές
αξίες του αριστερού ορίζοντα, τις συζητήσαμε στο προηγούμενο: ισότητα, ελυθερία
και δημοκρατία. Οι μειώσεις των ανισοτήτων, η επέκταση και εμβάθυνση του
κοινωνικού κράτους, η ενδυνάμωση των συλλογικοτήτων αποτελούν τα άμεσα και
μετρήσιμα αποτελέσματα αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αρχίζει να
μπολιάζεται με τις ιδέες της νέας αριστεράς. Δεύτερο, δημοκρατία. Αλλά όχι η αναιμική
δημοκρατία που έχει γίνει ο καλύτερος σύντροφος του αρπακτικού καπιταλισμού. Η
δημοκρατία ως τρόπος ζωής επεκτείνεται από την κεντρική πολιτική σκηνή στην
οικονομική, κοινωνική και προσωπική καθημερινότητα.
► 3. Η
νέα αριστερά εκφράζει τρία είδη πολιτικού ανταγωνισμού και τις ανάλογες
στρατηγικές: τον ταξικό, τον κινηματικό και τον λαϊκό. Αρχικά η ταξική
πολιτική πήρε αμυντική μορφή με την προστασία των φτωχότερων τμημάτων του
πληθυσμού. Στη μεταμνημονιακή εποχή, η απαραίτητη ταξική μεροληψία γίνεται
θετική και επιθετική μεγαλώνοντας τον χώρο αναφοράς της στους μικρομεσαίους,
την μικρή επιχειρηματικότητα, τους νέους επαγγελματίες. Αρχίζει σταδιακά η
αναδιανομή του πλούτου με συνεχείς και κλιμακούμενες μεταφορές πόρων από το
κεφάλαιο στην εργασία, με βελτιώσεις του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων και
με πρωτοβουλίες για την επανεκκίνηση του κοινωνικού κράτους.
Ο δεύτερος άξονας είναι ο κινηματικός και περιβαλλοντικός. Έχει τρία
γνωρίσματα. Την εστίαση στις ταυτότητες αναφορικά με την αναγνώριση φύλου,
εθνότητας, σεξουαλικότητας ή θρησκείας. Το δικαιωματικό με κινήματα που
δραστηριοποιούνται κυρίως γύρω από τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, τους
αποκλεισμένους και περιθωριοποιημένους. Και, τέλος, η περιβαλλοντική έγνοια και
η φιλοζωία που συνδέονται με κινήματα που διευρύνουν τον δικαιωματικό
ανθρωποκεντρισμό προς την κατεύθυνση ενός οντολογικά πλούσιου ορισμού της ζωής.
Η τρίτη αντιπαράθεση της προοδευτικής λαϊκότητας γίνεται το πεδίο που
συντονίζει τα υποκείμενα, ενσωματώνει τις διαφορετικές δυναμικές, συγκεντρώνει
και υπερβαίνει τις εντάσεις των άλλων δύο. Αναγνωρίζει τις πολλαπλές
αντιπαλότητες στο κοινωνικό σώμα και την έλλειψη κοινής ταξικής ένταξης και
αριστερόστροφης ιδεολογίας. Η πολιτική παρέμβαση του αριστερού πολιτικού
υποκειμένου, επομένως, δεν αντιπροσωπεύει απλώς, αλλά πρέπει να κατασκευάσει
κοινωνικά και πολιτικά τη μεγαλύτερη δυνατή συμπόρευση. Πρέπει να οργανώσει τη
σύγκλιση τάξεων, κλάδων και επαγγελμάτων με τα ταξικά, δικαιωματικά και λαϊκά
χαρακτηριστικά.
Σε αυτή τη διαδικασία διαμορφώνεται ο προοδευτικός πόλος. Οι εσωτερικές
εντάσεις μεταφέρονται στην αντιπαράθεση με τους αντίπαλους. Αντίπαλοι που
επιτρέπουν την πολιτική σύγκλιση και την κοινωνική διαίρεση είναι η
μονιμοποίηση της λιτότητας και της ανισοκατανομής, η κοινωνική συντήρηση και ο
εθνικισμός, η διαφθορά και η διαπλοκή. Η συνταγματοποίηση του
νεοφιλελευθερισμού δημιουργεί την προϋπόθεση για ταξικές συσσωματώσεις στον
προοδευτικό πόλο παρά τις διαφορετικές κομματικές εντάξεις.
Ο εθνικισμός, η απαξίωση και ο αποκλεισμός των «διαφορετικών» ευνοεί
συστρατεύσεις των κινημάτων και των δικαιωματικών. Όμως, είναι η διαίρεση
μεταξύ των πολλών και των λίγων, μεταξύ του δεξιού κατεστημένου και της νέας
αριστεράς που ενσωματώνει τις δύο πρώτες αντιθέσεις και επιτρέπει την καθολίκευση
του λαϊκού πόλου. Στη διαδικασία αυτή κεντρική θέση έχει ο δημοκρατικός
πατριωτισμός, η αλληλεγγύη προς τις μειονότητες, η κοινωνική θρησκευτικότητα.
Τα θέματα αυτά δεν έχουν μία ουσιοκρατική ερμηνεία – μάλιστα αυτή της δεξιάς –
αλλά έχουν μεγάλη συναισθηματική επιρροή.
Το όραμα ως ορίζοντας οδηγεί στη συνεχή επίθεση στην ανισότητα, στην
ανακατανομή του εθνικού πλούτου, στην επέκταση της δημοκρατίας και στην
εμβάθυνση των δικαιωμάτων. Αλλά κάθε επί μέρους πολιτική ανοίγεται σε
παραπέρα βάθεμα, αλλάζοντας και τον στρατηγικό στόχο και το υποκείμενο. Για την
αριστερά το κάθε αίτημα και επιτυχία γίνεται βήμα μιάς μεγάλης πορείας που
μεταφέρει πόρους από το κεφάλαιο στην εργασία και ισχύ από το κράτος στους
πολίτες και οδηγεί στο επόμενο βήμα, την επόμενη ρήξη σε επάλληλα κύματα
ριζοσπαστικοποίησης.
Φτιάχνουμε την ιστορία μας σε συνθήκες που δεν επιλέγουμε, έλεγε ο Μαρξ. Δεν
αποδεχόμαστε όμως ότι η αρνητική ισορροπία δυνάμεων θα αποφασίσει το μέλλον
μας. Αν δεν υπάρχει μονοπάτι, το φτιάχνουμε καθώς το περπατάμε, γινόμαστε
συγγραφείς, σκηνοθέτες και ηθοποιοί στο έργο μας. Έτσι κάνεις τα αδύνατα δυνατά.
..."το αριστερό όραμα"...(>άρθρο<)
..."ιστογραμμή"... tassosdikas blog