 |
| Τάσσος Δίκας, ξηρό παστέλ, 1995 |
Του Αλέξανδρου Σακελλαρίου (*)
Το θέμα - ή για ορισμένους το πρόβλημα - της μετανάστευσης των νέων Ελλήνων στο εξωτερικό παραμένει στο προσκήνιο εδώ και πέντε χρόνια, από τότε δηλαδή που αυτό που όλοι πλέον ονομάζουμε οικονομική κρίση άρχισε να γίνεται αισθητή [1]. Έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς πολλά άρθρα περί αυτού του ευαίσθητου θέματος αναφέροντας στοιχεία για περίπου 200.000 νέους, με πτυχία, μεταπτυχιακά και διδακτορικά που έχουν μεταναστεύσει στην Ευρώπη, στην Αυστραλία, στις ΗΠΑ. ακόμα και στη Νέα Ζηλανδία. Άλλες έρευνες προσπαθούν να μειώσουν το πρόβλημα υποστηρίζοντας ορισμένοι είχαν επιστρέψει στην Ελλάδα προ κρίσης και ξαναέφυγαν μετά το 2010. Όπως και αν είναι τα πράγματα οι νέοι φεύγουν, θέλουν να φύγουν, τους παρακινούμε να φύγουν. Είναι, όμως, η μετανάστευση, η ξενιτιά, η λύση;
Σύμφωνα με ένα πρόσφατο άρθρο [2] πολλοί Έλληνες μετανάστες επισκέπτονται τα ψυχιατρικά εξωτερικά ιατρεία του Βερολίνου για ψυχολογική υποστήριξη, καθώς εμφανίζουν κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, φοβίες και νευρώσεις αποτελώντας περίπου το 15% των ασθενών. Προφανώς, δεν ισχύει ότι όλοι οι μετανάστες εμφανίζουν ή πρόκειται να εμφανίσουν αυτού του είδους τις διαταραχές, αλλά το δεδομένο αυτό μας κάνει να προβληματιζόμαστε ιδίως όταν ακούμε φράσεις γονέων για τα παιδιά τους, όπως «τι να κάνει εδώ, να σηκωθεί να φύγει, να σωθεί». Οπωσδήποτε αν και είναι πολύ δύσκολο να δώσει κάποιος οριστικές απαντήσεις σε ένα σύνθετο πρόβλημα, όπως και να κατηγορήσει τους γονείς ότι δεν επιθυμούν το καλό των παιδιών τους, μπορούμε, όμως, να στοχαστούμε λίγο παραπάνω στο εν λόγω ζήτημα.
Συμμετέχοντας από το 2011 μέχρι σήμερα σε δύο πανευρωπαϊκές έρευνες με θέμα τους νέους και την κοινωνικο-πολιτική τους συμμετοχή [3] και την ποιότητα ζωής των νέων και των παιδιών [4] είχα την ευκαιρία να μιλήσω στο πλαίσιο συνεντεύξεων με νέους και παιδιά σχετικά και με το θέμα της μετανάστευσης. Η πραγματικότητα είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών και των νέων, ιδίως άνω των 15 ετών έχουν σκεφτεί και προβληματιστεί ως προς το θέμα της μετανάστευσης. Ελάχιστοι ήταν εκείνοι, όμως, που εξέφρασαν πλήρη επιθυμία να φύγουν από την Ελλάδα και να ρίξουν μαύρη πέτρα πίσω τους δηλώνοντας απέχθεια για τα τεκταινόμενα στην ελληνική κοινωνία. Οι περισσότεροι υποστήριξαν ότι η μετανάστευση είναι μια έσχατη λύση, όταν θα έχουν προσπαθήσει εδώ αρκετά, όταν δεν θα έχουν πια τα βασικά για να ζήσουν, ή μόνο για σπουδές και με διάθεση επιστροφής. «Ζούμε υπό πολύ δύσκολες συνθήκες, αλλά δεν πρόκειται να φύγω τώρα που με χρειάζεται η χώρα μου» ή «Δεν είμαι της άποψης ότι πρέπει να τα εγκαταλείψουμε όλα και να φύγουμε, πρέπει να παλέψουμε», ήταν μερικές από τις προτάσεις που ακούστηκαν. Επιπλέον, όπως τόνισαν είναι οι γονείς τους εκείνοι που τους ενθαρρύνουν να φύγουν από την Ελλάδα, ενώ οι ίδιοι δεν είναι και τόσο σίγουροι ως προς αυτήν την επιλογή.
|
Το μέγιστο πρόβλημα κατά τη γνώμη μου είναι ότι δυστυχώς δεν ακούμε τα παιδιά και τους νέους, τα προβλήματα και τις σκέψεις τους. Οι γονείς συχνά μεταφέρουμε τις δικές μας επιθυμίες και τα ανεκπλήρωτα όνειρά μας στα παιδιά και τα φορτώνουμε με αδιανόητα βάρη. Στην έρευνα για την ποιότητα ζωής τους τα παιδιά και ο νέοι τόνισαν ότι ως ποιότητα ζωής θεωρούν τις φιλικές σχέσεις, τις παρέες, την καλή οικογενειακή ζωή, και αισθάνονται πίεση και καταπίεση από τις πολλές δραστηριότητες που τους επιβάλλουν οι γονείς προκειμένου προφανώς να καταστούν ανταγωνιστικοί εντός μιας ατομικιστικής και καπιταλιστικής οικονομίας και κοινωνίας. Το ίδιο φαίνεται να ισχύει και στο θέμα της μετανάστευσης. Γονείς που πια αισθάνονται εγκλωβισμένοι στην Ελλάδα και δεν μπορούν να φύγουν, ρητά ή άρρητα, μεταδίδουν την ανεκπλήρωτη επιθυμία τους στα παιδιά τους. Πάνω σε αυτό πρέπει να αναστοχαστούμε. Η προτροπή για φυγή είναι μια ατομικιστική ή συλλογική πράξη; Πώς θα αναπτύξει το παιδί συλλογικότητα, όταν σκέφτεται «ο σώζων εαυτόν σωθήτω»; Μήπως αυτό το σκεπτικό προκαλεί ρήξη με την αίσθηση της κοινότητας και τη συλλογική συνείδηση, μήπως οδηγεί στην αδιαφορία για το συλλογικό αγαθό και συμφέρον προτάσσοντας το ατομικό; Οι απαντήσεις δεν είναι καθόλου αυτονόητες.
Η μετανάστευση, όπως έχει σχηματικά υποστηριχθεί, βρίσκεται στo DNA του ανθρώπου ήδη από την εποχή των τροφοσυλλεκτικών κοινωνιών. Μόνο που τότε οι άνθρωποι μετανάστευαν συλλογικά και όχι ατομικά προκειμένουν να βρουν περισσότερη τροφή, σκεπτόμενοι το συλλογικό συμφέρον. Αυτό μεταβλήθηκε στα νεότερα χρόνια, και δεν εννοώ σήμερα, αλλά ενδεχομένως από τη Βιομηχανική Επανάσταση και εντεύθεν, όταν η μετανάστευση κατέστη περισσότερο ατομικό φαινόμενο. Συνεπώς, η μετανάστευση, ιδίως για σπουδές, δεν είναι αρνητική, αλλά δεν πρέπει να ενδύεται και με τον μανδύα της ουτοπίας. Τα ιστορικά δεδομένα μας δείχνουν ότι οι ουτοπίες βρίσκονται πάντα στο μυαλό των ανθρώπων, ενώ η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική και βέβαια συχνά πολύ σκληρή. Μετανάστευση σημαίνει ότι πηγαίνεις ξένος συχνά μεταξύ ξένων, χωρίς κοινωνικά δίκτυα και δεσμούς, αφήνοντας πίσω σου οικογένεια, φίλους, ενδιαφέροντα και τόπους, όλα όσα δηλαδή οι νέοι στην έρευνα για την ποιότητα ζωής τόνισαν ως κατεξοχήν σημαντικά για τους ίδιους. Η μετανάστευση είναι με άλλα λόγια μια μορφή βίας καθώς ματαιώνει ένα μέρος των προσδοκιών των νέων ανθρώπων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και η παραμονή τους δεν ματαιώνει ένα άλλο μέρος, ιδίως εν μέσω κρίσης. Η αναπαραγωγή, όμως, εξιδανικευμένων εικόνων από το εξωτερικό, ιδίως όταν συνοδεύονται με απαξιωτικές εκφράσεις για την ελληνική πραγματικότητα, όταν μάλιστα πολλοί επιστρέφουν με όχι και τόσο θετικές εμπειρίες, καλό είναι να τεθεί υπό επανεξέταση.
|
Επίσης, χρήσιμο θα ήταν να ακούσουν οι σημερινοί γονείς των 40 και 50 ετών τι λένε τα παιδιά τους, όχι για τους ίδιους προσωπικά, αλλά για τη γενιά τους, η οποία θεωρούν ότι κατέστρεψε την Ελλάδα και οδήγησε στην κρίση. Τώρα, λοιπόν, η γενιά αυτή, οι ίδιοι γονείς τους τους προτρέπουν να φύγουν. Θα πρέπει να αφήσουμε τα παιδιά και τους νέους να σκεφτούν μόνα τους το μέλλον τους χωρίς άμεσες ή έμμεσες επιρροές για τόσο σημαντικά θέματα εκθέτοντάς τους τα θετικά και τα αρνητικά της κάθε επιλογής και όχι τις δικές μας ιδεοληψίες και προκαταλήψεις. Ας αφουγκραστούμε τις ανάγκες και τις σκέψεις τους και αυτό αφορά σε ένα δεύτερο επίπεδο και το κράτος, το οποίο αγνοεί παντελώς τη νεολαία και δεν έχει επιτυχεί μέχρι σήμερα να οργανώσει και να εφαρμόσει μια πολιτική νεολαίας, συνολική και κεντρική στηριζόμενο στις απόψεις και τις ανάγκες των νέων και των παιδιών, ερχόμενο πάντα εκ των άνω να εφαρμόσει στο κεφάλι τους τις επίσης ιδεοληπτικές πολιτικές ενός εκάστου. Θα ακούσουμε άραγε ποτέ τα παιδιά και τους νέους σε αυτή τη χώρα, έστω και τώρα εν μέσω κρίσης - ή μάλλον κυρίως τώρα - ή θα συνεχίσουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας φωτεινούς παντογνώστες που τα ξέρουν όλα και να κατηχούμε τα παιδιά στη δική μας ιδεολογική προσέγγιση των πραγμάτων;
[1] http://tvxs.gr/news/ellada/se-poies-xores-pigainoyn-oi-ellines-epistimones-metanastes
[2] http://www.nooz.gr/greece/gemizoun-ellines-ta-psuxiatreia-tou-verolinou
[3] http://www.fp7-myplace.eu/
[4] http://fp7-myweb.eu/
(*) Ο Αλέξανδρος Σακελλαρίου είναι δρ. Κοινωνιολογίας και μετα-διδακτορικός ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
[2] http://www.nooz.gr/greece/gemizoun-ellines-ta-psuxiatreia-tou-verolinou
[3] http://www.fp7-myplace.eu/
[4] http://fp7-myweb.eu/
(*) Ο Αλέξανδρος Σακελλαρίου είναι δρ. Κοινωνιολογίας και μετα-διδακτορικός ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
πηγή: tvxs.gr άρθρο του Αλέξανδρου Σακελλαρίου> Η μετανάστευση των νέων: η ουτοπία της ξενιτιάς;
..."η μετανάστευση των νέων: η ουτοπία της ξενιτιάς;"...(>άρθρο<)
..."ιστογραμμή"...